Pewnego dnia przed 30 laty wpadłam do mamy poszukać jakichś rzeczy, które mogłabym zabrać do swojego nowego mieszkania. Przekopałam się przez przepastne szafy, głębokie pawlacze, skąd wywlokłam stare, ale całkiem dobre zasłony, ręcznie robione koronkowe obrusy i cudowną bawełnianą pościel. Taka pościel wymaga co prawda krochmalenia i maglowania, ale za to długo potrafi być czysta i świeża. Oczywiście mówię o krochmaleniu domowym, nie takim, jakie teraz robią w sieciach pralni. Zajrzałam nawet na koszmarnie zagracony strych.
I właśnie tam znalazłam tę koszulę
Była owinięta w gazetę z 1950 roku i wciśnięta na samo dno starego kufra, w którym mama składowała stare fajansowe talerze, kubki i miseczki. Moja mama to taki klasyczny chomik, nigdy nie wyrzuca czegoś, co nie jest „tylko zepsute”, bo „kiedyś może się przydać”…
Patrzyłam na tę fajansową zastawę pełna zachwytu. Przypomniałam sobie czasy, kiedy korzystaliśmy z tych naczyń – ja, rodzice i trójka mojego młodszego rodzeństwa. To były dobre czasy, zanim coś popsuło się między mamą a tatą, i zaczęły się kłótnie, płacz mamy i późne powroty ojca do domu. Zresztą zawsze w naszym domu wisiało jakieś nerwowe napięcie. Moi rodzice bardzo się kochali, być razem musieli pokonać jakieś przeszkody, o których żadne nie chciało mówić. Ale miłość chyba się w końcu wypaliła. Nie wiem. Bardzo się starali nie obciążać dzieci swoimi problemami. Postanowiłam wziąć sobie fajansową zastawę. Pomyślałam, że będzie doskonale wyglądała za szklanymi drzwiczkami szafek kuchennych. I kiedy powykładałam z kufra naczynia, zobaczyłam tę koszulę owiniętą w gazetę. Była biała, bawełniana, taka… niedzielna. Pomyślałam, że takie koszule dawniej musieli wkładać panowie do kościoła, by potem odwiesić je do szafy. Zaciekawiona zeszłam na dół, by spytać mamę, co ta koszula robi w skrzyni z naczyniami. Bo mama jest pedantką i nie ma u niej czegoś takiego jak przypadkowe wkładanie rzeczy gdziekolwiek.
Znalazłam ją w kuchni. Stała przy stole i wkładała kwiaty do wazonu. Jak na swoje sześćdziesiąt dwa lata wyglądała młodo. Trochę się zaokrągliła w porównaniu do lat młodości, ale to jej tylko wyszło na dobre. Od roku była na emeryturze, ojciec zmarł trzy lata wcześniej. Martwiłam się, że powoli gaśnie w samotności.
– Mamuś… – zaczęłam, wchodząc do kuchni. – Popatrz, co znalazłam w kufrze na strychu. Czyja to koszula? Owinięta w gazetę z 1950 roku.
Mama w pierwszej chwili patrzyła na tkaninę bez zrozumienia, dopiero po kilku sekundach sobie przypomniała. Zbladła, usiadła na krześle przy stole, a potem wzięła ode mnie koszulę i przysunęła ją do twarzy, jakby chciała złapać odległy cień zapachu.
– Mamuś? Opowiesz mi?
Usiadłam obok niej.
– O czym? – wyszeptała.
– O tym, o czym nigdy nie chciałaś nam opowiadać. O swojej przeszłości, o tacie, o tym, co przeżyliście. Nie sądzisz, że my, dzieci, powinniśmy wiedzieć, znać nasze korzenie? Kiedy odejdziesz, nikt nie będzie pamiętał.
Mama patrzyła na mnie przez dłuższą chwilę, a potem – ku mojemu zaskoczeniu – rozpłakała się. Szlochając, mówiła:
– Przepraszam, Maniu, tak bardzo cię przepraszam!
Tego akurat się nie spodziewałam. Za co ona mnie przeprasza? Przecież nigdy niczego złego mi nie zrobiła.
Była cudowną matką
Zrobiłam herbatę z domowymi malinami, usiadłyśmy w saloniku i mama wreszcie opowiedziała mi tę historię. Był rok 1948, trudne powojenne czasy. Ludzie starali się jakoś ułożyć na nowo swoje życie. Mnóstwo było wędrowców, którzy stracili dobytek, zostali wygnani i szukali swego miejsca. Było też wielu takich, którzy w czasie wojny robili niezbyt chwalebne rzeczy i teraz skrywali je w głębi duszy, błagając los, by i świat o nich zapomniał. Mama miała osiemnaście lat i pracowała na dworcu jako bufetowa. Była piękną dziewczyną, więc nic dziwnego, że wielu podróżnych do niej uderzało. Ale ona czekała na swoją miłość. I pewnego dnia pojawił się w drzwiach baru on: mężczyzna był wysoki, przystojny, silny.
Od razu było widać, że walczył na wojnie. Kiedy podawała mu talerz z bigosem, patrzył jej w oczy, a ona czuła, że oto właśnie jej los wiąże się z losem nieznajomego. On chyba poczuł to samo, bo chociaż czekał na pociąg jadący na południe, do jego rodzinnego miasta na Śląsku, został tu, gdzie spotkał swoją miłość.
– To był Franek – powiedziała mama.
– Mój tata – kiwnęłam głową.
Mama spojrzała w okno.
– Pobraliśmy się cztery miesiące później. Moi rodzice nie byli zachwyceni. Mówili, że przecież nic o nim nie wiem, ani kim jest, ani co robił podczas wojny, czy nie jest zdrajcą. Ale ja byłam zakochana. Wiedziałam, że to właśnie on jest mi pisany. Niemal codziennie, idąc do pracy, zachodziłam do kościoła i zapalałam świeczkę przed posągiem świętego Antoniego w podziękowaniu za Franka. Chyba się trochę pośpieszyłam. Pół roku po ślubie Franciszek został aresztowany i zniknął. Chodziłam do partii, do milicji, pojechałam nawet do samej Warszawy. Tam mi powiedziano, że był zdrajcą, więc się go pozbyli.
– Co? – zdumiałam się.
Mama pokiwała głową i po chwili kontynuowała.
– Wróciłam do domu w rozpaczy. Straciłam moją miłość. Ale żyć trzeba było dalej. Dopiero wtedy dowiedziałam się, że inny mężczyzna wypatruje za mną oczy. Miał dwadzieścia trzy lata i był mechanikiem. Zaczął się o mnie starać. Podbił serca moich rodziców, bo okazało się, że jest synem kolegi taty ze szkoły. Rok później zgodziłam się za niego wyjść.
– Kochałaś go?
– Nie. Ale moja miłość nie żyła. Nie chciałam być wdową do końca życia. Chciałam mieć dzieci. A Boguś… był dobrym człowiekiem. Czułym. Radosnym. Kochał mnie bardzo. A ja go polubiłam. Rok później urodziłam mu dziecko. Córkę.
Mama spojrzała na mnie
W pierwszej chwili nie zrozumiałam, ale nagle w głowie samo się policzyło i zrobiło mi się gorąco. Ta córka urodziła w 1950 roku. To ja!
– To ten Boguś był moim ojcem? – spytałam wstrząśnięta.
– Tak.
– Ale… ale co się z nim stało? No i… tata… znaczy…
Mama opowiadała dalej. Dwa lata po moich narodzinach pewnego wieczoru ktoś zapukał do drzwi. Bogusław kładł do łóżka córkę, a mama sprzątała po kolacji. Usłyszawszy pukanie, wytarła dłonie i poszła otworzyć. Była ubrana w fartuszek, nieuczesana, taka domowa. A za drzwiami stał Franek. Wychudzony, ogolony niemal na zero, ale to był on. Mama krzyknęła i osunęłaby się na ziemię, gdyby nie ramiona jej pierwszego męża. Okazało się, że udało mu się uciec.
Bogusław z bólem serca musiał odstąpić ukochaną żonę innemu, który miał do niej większe prawa, gdyż był jej prawowitym mężem. Poza tym widać było, że to Franka Basia kocha najbardziej na świecie.
Drugie małżeństwo mamy zostało anulowane
Boguś chciał zabrać chociaż córkę, ale mama nie pozwoliła, mimo że potem urodziła Frankowi trójkę dzieci.
– Bogusław długo nie chciał się pogodzić z sytuacją. W końcu jednak zrozumiał, że nic nie wskóra. Zniknął z mojego otoczenia. Nigdy więcej go nie widziałam.
Odetchnęłam głęboko.
– A ta koszula to czyja? Taty… znaczy Franka?
– Nie – mama jakby lekko się zmieszała. – Widzisz, kiedy wychodziłam za mąż za Bogusława, martwiłam się, że los przeznaczył mi jednak samotne życie. Pierwszy mąż zginął, drugi może przestać mnie kochać i odejść do innej. Skorzystałam więc ze starego magicznego sposobu, który podsunęła mi sąsiadka, Stenia, repatriantka z Białorusi. Mówi się u nich, że jeśli chcesz zapewnić sobie wieczną miłość męża, musisz schować koszulę, którą miał na sobie w dniu ślubu. Trzeba ją schować tak, by on jej więcej nie włożył, ale żeby była blisko ciebie. No więc schowałam ją i zapomniałam…
Przez kolejne dni nie mogłam wyjść z szoku. Nagle okazało się, że wszystko, co o sobie myślałam i co wiedziałam, należy wyrzucić do kosza. Ktoś inny był moim ojcem, co dla mnie, nauczycielki biologii w liceum oznaczało, że nie mam pojęcia, jak działa połowa genów w moim ciele. Jakie na przykład noszę w sobie skłonności do chorób, które przekazałam moim dzieciom? Może gdybym poznała ojca, lepiej zrozumiałabym sama siebie?
– Maniu, przecież wiem, że chcesz go znaleźć – powiedział mój mąż Janek. – Spróbuj, a ja ci pomogę. Nie było to trudne.
Okazało się, że Bogusław mieszka w sąsiednim miasteczku, jest właścicielem warsztatu naprawy urządzeń AGD. Przyszłam do niego pod pozorem naprawy radia. Kiedy weszłam do warsztatu, siedział przy stole i dłubał coś w starym telewizorze. Jak na sześćdziesięcioparolatka wyglądał młodo. Mój tata, znaczy Franek, w średnim wieku zaczął łysieć, a biologiczny ojciec miał piękne, gęste siwe włosy. Uśmiechnęłam się do siebie – teraz już wiedziałam, po kim mam włosy, których zazdrościły mi siostry. Gdy uniósł wzrok, okazało się, że i kolor oczu mam po nim. Postawiłam radio na blacie.
– Zepsuło się – powiedziałam.
Patrzył na mnie i czułam, że wie, kim jestem
– Tato… to ja – dodałam cicho.
– Mania? Boże…
Rozpłakał się. Ojciec nigdy nie przestał kochać swojej żony i córki. Nawet gdy dziesięć lat po anulowaniu małżeństwa ożenił się z wdową z dwójką dzieci. Wychował je jak własne, ale zawsze pamiętał o mnie. Kiedy jego żona zmarła, przeprowadził się bliżej kobiety, którą wciąż kochał, i obserwował jej życie z daleka. Jej i moje. Na dowód pokazał mi zeszyt, w którym zapisywał strzępki informacji, które zdobył, i całe strony przemyśleń. Z zapisków biła tęsknota. Polubiłam go bardzo. Obiecałam, że teraz już nie będzie samotny. I musi poznać wnuki. Akurat zbliżała się okazja – moje urodziny.
– Chyba powiesz matce, że go zaprosiłaś? – spytał mąż.
– Nie wiem. Może chciałabym sprawić jej niespodziankę?
– Żeby nie wyszło na odwrót – pokręcił głową Janek.
Ale ja wiedziałam, że będzie dobrze. Skąd? Wpadałam do mamy co drugi dzień. Koszula Bogusia wciąż leżała na widoku – nie była wyprana, wciąż pachniała kurzem i przeszłością. Mama nawet nie zdawała sobie sprawy, jak często na nią patrzyła, a przechodząc, dotykała jej. Co więcej, mama stała się dziwnie melancholijna, zapatrzona w swoje wnętrze, w swoje wspomnienia. I wiem, że często płakała, bo miała podpuchnięte oczy. Ojciec powiedział mi, że podczas ich małżeństwa na początku często płakała i była mu niechętna, ale powoli ją oswoił. Zaczęła się uśmiechać, nawet śmiać, była wewnętrznie spokojna. Zaczęła sama go dotykać i przytulać.
– Wydawało się, że zaczyna mnie kochać. I wtedy pojawił się on… Nie miałem przy nim szans. Ale wiem, że dałbym jej więcej szczęścia.
To prawda, kochali się, jednak to nie była dobra miłość, nie taka, która buduje. I kiedy patrzę w przeszłość, widzę, że miał rację. I myślę, że mama też to w pewnym momencie zrozumiała. I może nawet żałowała, że Franek wrócił.
Nie wiem, nigdy jej o to nie spytałam
Ale kiedy przyszła na moje urodziny i zobaczyła Bogusława, zbladła i zachwiała się. Podtrzymałam ją.
– Odnalazłam mojego tatę – powiedziałam. – Wybacz, że ci nie powiedziałam, ale teraz jesteśmy kwita.
Mama popatrzyła na mnie z paniką w oczach. I powiedziała coś, co uspokoiło moje lęki (bo przecież sytuacja mogła rozwinąć się zupełnie inaczej, niż pragnęłam):
– Jak mogłaś! Nawet nie poszłam do fryzjera! I w co ja jestem ubrana! Jak jakaś stara babcia!
– Wyglądasz pięknie. Jak zawsze – Bogusław stał już obok nas i patrzył na mamę oczami rozświetlonymi miłością. – Maniu, córeńko, dasz nam chwilę na rozmowę, zanim zdmuchniesz świeczki na torcie?
– Oczywiście, idźcie do pokoju dzieci.
Świeczki zdmuchnęłam godzinę później, ale mamy i taty nie było przy tym. Wyszli z pokoju krótko przed północą, kiedy dzieci już spały utulone w naszej sypialni. Mama miała zapuchnięte od płaczu oczy, ale usta były uśmiechnięte. Tata promieniał. Kiedy zjedli po kawałku tortu i zaczęli się żegnać, mama odciągnęła mnie na bok i powiedziała:
– Tylko ani słowa o koszuli. On i tak jest przekonany, że zawsze go kochałam. Zupełnie przewróci się mu w głowie, jak pozna prawdę.
Kiedy patrzyłam w jej roześmiane oczy, przyszło mi do głowy, że mój biologiczny ojciec chyba miał rację. Mama i tata Boguś pobrali się pół roku później i przeżyli razem prawie trzydzieści lat. Nigdy wcześniej nie widziałam tak szczęśliwych ludzi i tak dobranej pary. Jestem dumna, że pomogłam im się odnaleźć.
Czytaj także:
„Gdy zmarł teść, teściowa się zmieniła. Obsesyjnie interesowała się naszym życiem, nieproszona cerowała moje majtki”
„Czułam, że to dziecko musi żyć. Próbowałam odwieść Kasię od usunięcia ciąży i miałam rację. To dziecko uratowało jej życie”
„Adrian miesiącami mnie dręczył i prześladował. Policja mnie zbyła. Zainteresują się dopiero, gdy zrobi mi krzywdę”
