Każde święta co roku odbywają się według tego samego schematu. Co roku ubieramy choinkę, łamiemy się opłatkiem i idziemy na pasterkę. Dzieci z niecierpliwością wyczekują pierwszej gwiazdki i upragnionych prezentów. Szykujemy suto zastawiony stół, na którym pyszni się 12 pięknie udekorowanych potraw.
Pierwsze przygotowania rozpoczynają się już wraz z początkiem grudnia - porządkowanie, pieczenie pierwszych pierniczków, a nawet rozglądanie się za prezentami. To wszystko to coroczny „rytuał”, który posiada wyjątkową moc. Moc zbliżania, jednoczenia i wybaczania. To dobry moment, aby przypomnieć, skąd wzięły się nasze ulubione zwyczaje bożonarodzeniowe.
Spis treści:
- Wigilia
- Pierwsza gwiazdka
- Dzielenie się opłatkiem
- Ubieranie choinki
- Dodatkowe nakrycie stołu
- 12 potraw wigilijnych
- Sianko pod obrusem
Tradycje bożonarodzeniowe: Wigilia
Skąd się wzięła Wigilia? Okazuje się, że stała się ona jednym ze zwyczajów bożonarodzeniowych dopiero w VI wieku. Łacińskie słowo „vigilia” oznacza czuwanie, oczekiwanie. Na początku była obchodzona w różnym czasie, niekiedy nawet w styczniu. Było tak, zanim władze kościelne kładąc kres sporom, odgórnie nakazały obchodzenie Bożego Narodzenia 25 grudnia. W Polsce tradycja Wigilii upowszechniła się w dopiero XVIII wieku.
Wigilia jest więc momentem radosnego oczekiwania na narodziny Jezusa Chrystusa. Z tej okazji stół powinien być suto zastawiony, ale potrawy na nim powinny być postne. Dlaczego? Okazuje się, że tradycja ta jest znana tylko w Polsce, a postne dania są w dużej mierze związane z oszczędnością. To, co dawniej nie zostało wydane na mięsne składniki, zwykle szło na zbożne cele.
fot. Zwyczaje bożonarodzeniowe: wigilia/Adobe Stock, Syda Productions
Symbole bożonarodzeniowe: pierwsza gwiazdka
Zgodnie ze zwyczajami bożonarodzeniowymi wieczerza wigilijna rozpoczyna się wraz z pierwszą gwiazdką na niebie. Jest to symboliczne nawiązanie do Gwiazdy Betlejemskiej, oznaczającej narodziny Jezusa, którą na wschodniej stronie nieba ujrzeli Trzej Królowie.
Zadanie wypatrywania na niebie pierwszej gwiazdki powierza się dzieciom. Jest to dla nich świetna zabawa, a rodzice w tym czasie mają okazję podrzucić pod choinkę prezenty.
Skąd wzięły się tradycje bożonarodzeniowe: dzielenie się opłatkiem
Przełamanie się opłatkiem ze wszystkimi gośćmi wieczerzy wigilijnej jest jej głównym i rozpoczynającym punktem całej kolacji. Gest ten symbolizuje wzajemne poświecenie i chęć dzielenia się z bliskimi efektami swojej codziennej pracy. Dzielenie się opłatkiem ma za zadanie zbliżać i łączyć ludzi. Podczas dzielenia się opłatkiem zwykle składamy sobie także życzenia bożonarodzeniowe.
Bożonarodzeniowy zwyczaj dzielenia się opłatkiem warto przekazywać dzieciom, by również one czuły się jej uczestnikami i zdawały sobie sprawę, że dla całej rodziny to wyjątkowy i piękny moment. Dziś symbolika tego zwyczaju jest jedną z najważniejszych tradycji Bożego Narodzenia.
Opłatek to nic innego jak rodzaj ciasta wypiekanego z mąki pszennej i wody. Ten niezwykle prosty przepis towarzyszy wszystkim rodzinom w ten szczególny dzień. W dawnych czasach wypiekano kolorowe opłatki, którymi gospodarz dzielił się ze zwierzętami w noc wigilijną. Miało to zapewnić zwierzętom "dobre chowanie" i chronić je od wszelkich chorób.
Dodatkowo w wielu rodzinach praktykuje się tradycję noszenia opłatka także na groby zmarłych bliskich. Opłatek wkłada się np. między wieniec na nagrobku.
Symbole bożonarodzeniowe: ubieranie choinki
Są różne zwyczaje bożonarodzeniowe, ale ten zdecydowanie należy do naszych ulubionych. Choinka symbolizuje „drzewo życia” i ma przypomina naukę o upadku i odkupieniu rodzaju ludzkiego. Natomiast składanie prezentów pod choinką jest naśladowaniem dobroci.
Przypomina również o pierwszych pasterskich darach, a także o wzajemnym obdarowywaniu się pierwszych chrześcijan. Ubieranie choinki jest więc świetną zabawą dla całej rodziny i zdecydowanie pomaga poczuć magię świąt.
Zobacz też: czy ubieranie choinki jest zwyczajem pogańskim?
fot. Symbole bożonarodzeniowe/Adobe Stock, Pasko Maksim
Skąd się wziął zwyczaj dodatkowego nakrycia stołu?
Wedle tradycji na stole powinno znaleźć się dodatkowe nakrycie. Jest ono symbolicznie przeznaczone dla niezapowiedzianego gościa, który być może będzie potrzebował schronienia lub będzie czuł się samotnie w wigilijny wieczór i przyjdzie bez zapowiedzi.
Dodatkowy talerz i całe nakrycie to także wyraz pamięci o naszych bliskich, nieobecnych, którzy nie mogli dotrzeć ze względu na odległość lub wspomnienie o członku rodziny, który zmarł.
Tradycje bożonarodzeniowe: potrawy wigilijne
Dawniej ilość potraw podawanych na stół wigilijny była zróżnicowana. Dzisiaj pojawia się na stole 12 wigilijnych potraw. Jadłospis był tak przemyślany, żeby uwzględniał wszystkie płody rolne i leśne z całego roku.
Do najbardziej typowych i tradycyjnych potraw wigilijnych należą: barszcz z buraków, zupa grzybowa, zupa owocowa, kluski z makiem, pierogi, kapusta, ryby, groch, fasola, kasza, pszenica, kutia, jabłka, orzechy, miód. Zwyczajem jest umieszczanie na wigilijnym stole ryby, głównie karpia. Spróbowanie każdej ma zapewnić szczęście przez cały rok.
Symbolika poszczególnych składników wigilijnej kolacji:
- Ryby podczas wieczerzy wigilijnej były gwarancją zdrowia i dostatku, a karp - obfitości i siły.
- Przynajmniej jedna potrawa musiała zawierać mak, by w przyszłym roku zapewnić sobie pomyślność, bogactwo, a także potomków.
- Grzyby miały zapewnić szczęście oraz dostatek.
- Miód był symbolem obfitości, szczęścia i miłości. Spożywany w dniu wigilii miał zapewnić przychylność sił nadprzyrodzonych, a także pomyślność i długie życie.
- Orzechy od wieków symbolizują tajemnicę, pieniądze i płodność.
Tradycje bożonarodzeniowe: sianko pod obrusem
Jak nakazują tradycje bożonarodzeniowe, siano należy położyć pod obrusem. Sianko symbolizuje narodzenie Jezusa w ubóstwie. Dawniej ustawiano także w kątach pomieszczeń całe snopy zboża. Miało to zapewnić urodzaj i dobrobyt.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 28.10.2019.
Czytaj także:
Najpiękniejsze polskie kolędy na Boże Narodzenie
Kolędy - teksty (wszystkie zwrotki) kolęd polskich i pastorałek
Najpopularniejsze piosenki świąteczne na Boże Narodzenie
