Dziś nie sposób wyobrazić sobie święta Bożego Narodzenia bez choinki, jako głównej ozdoby domu w tym okresie. Co roku ubieranie choinki i dylematy związane z tym, na jakie modne ozdoby choinkowe postawić, zajmują wielu z nas.
Trzeba jednak wiedzieć, że tradycja choinki choć nie tak młoda, w Polsce pojawiła się stosunkowo niedawno. Świąteczne drzewka najpierw stroili jedynie przedstawiciele arystokracji, dopiero później zwyczaj ten zawitał na wsi.
Spis treści:
- Tradycja choinki na świecie
- Jak zmieniała się tradycja ubierania choinki?
- Czy choinka to pogański zwyczaj?
Tradycja choinki na świecie
Drzewo iglaste uważane jest za symbol życia, odradzania się i płodności - wszystko dlatego, że nie brązowieje i nie zrzuca liści (igieł) na zimę. Kult wiecznie zielonego drzewa obecny był w ludowej tradycji przedchrześcijańskiej, nie mającej nic wspólnego z Bożym Narodzeniem.
W starożytnym Rzymie z okazji święta Saturna obchodzonego w drugiej połowie grudnia, drzewka ozdabiano metalowymi przedmiotami i obdarowywano się prezentami.
Wydaje się jednak, że tradycja ubierania choinki jaką dziś znamy, ma niewiele wspólnego z tamtymi zwyczajami. Obrzędy tamte z czasem zanikły całkowicie, dopiero w XVI wieku choinki zaczęto zdobić właśnie z okazji Bożego Narodzenia.
fot. Adobe Stock
Tradycja ubierania choinki
Przyjmuje się, że tradycja choinki w roli bożonarodzeniowego drzewka narodziła się w XVI wieku w Alzacji. Drzewka przystrajano ozdobami z papieru i jabłkami, a wielkim orędownikiem ozdabiania drzewka był Marcin Luter.
Pierwszy przekaz dotyczący ustrojonej choinki w katedrze w Strasburgu i w kilku innych tamtejszych kościołach pochodzi jednak z 1492 roku.
Choinki szybko upowszechniły się w protestanckich Niemczech i to właśnie stamtąd tradycja ubierania choinki została przejęta przez Kościół katolicki. W XIX wieku przybrane choinki pojawiły się w Anglii, następnie na południu Europy.
W Wersalu pierwsza choinka bożonarodzeniowa stanęła w 1732 roku na życzenie Marii Leszczyńskiej, żony króla Ludwika XV. W Ameryce pojawiła się w XVIII wieku, dokąd zwyczaj jej ubierania zaprowadzili niemieccy żołnierze walczący o niepodległość USA.
fot. Adobe Stock
Uważa się, że w Polsce tradycja ubierania choinki zawitała w czasie zaborów, na przełomie XVIII i XIX wieku, za sprawą niemieckich protestantów. Trzeba jednak wiedzieć, że już w 1698 roku na jarmarku w Gdańsku kupić można było choinkę.
Początkowo zwyczaj ubierania choinki praktykowany był jedynie w miastach - na wsiach wciąż popularnymi ozdobami świątecznymi były:
- diduch - udekorowany snop zboża,
- podlaźniczka (wiecha) - gałąź drzewa iglastego udekorowana i wieszana pod sufitem.
Dawniej choinki zdobiono głównie pierniczkami, orzechami, rajskimi jabłuszkami, piórami, wydmuszkami, kłosami zbóż, papierowymi łańcuchami. Do gałązek przytwierdzano świeczki, które zapalano w wigilijny wieczór.
Lampki choinkowe elektryczne pojawiły się w 1882 roku, za sprawą Edwarda Johansona, asystenta Thomasa Edisona.
Czy choinka to pogański zwyczaj?
Zdaniem chrześcijańskich teologów - nie. W średniowieczu popularne stały się misteria o Adamie i Ewie wystawiane jako bożonarodzeniowe przedstawienia. W nich już pojawiło się drzewo, które miało symbolizować upadek pierwszych ludzi.
fot. Adobe Stock
Narodzenie Jezusa interpretowane było jako powrót do utraconego raju. Stąd choinka miała być symbolem drzewa życia, z którego rajskich owoców ludzie znów mogli korzystać.
Jednak zdaniem wielu badaczy - choinka to pogański zwyczaj, podobnie jak siano pod obrusem. Kościół katolicki namawiał raczej do stawiania stajenek ze Świętą Rodziną (zwanych na Śląsku betlejkami), których tradycja jako szopki bożonarodzeniowe funkcjonuje do dziś. Podobno jeszcze w 1931 roku w katolickim czasopiśmie pojawiły się głosy zniechęcające do ubierania choinek.
Czytaj więcej o świętach Bożego Narodzenia:
Tradycje Bożego Narodzenia - czy znasz je wszystkie?
Symbole Bożego Narodzenia - znaczenie ozdób, potraw i innych atrybutów świąt
Kiedy Mikołaj przynosi prezenty? 6 grudnia czy w Wigilię?
Regionalne potrawy wigilijne - Wielkopolska, Podlasie, Podhale i inne części kraju
Jak przystroić stół na Wigilię? Inspiracje i gotowe dekoracje
