Kiedy w powstaniu listopadowym organizowała pomoc dla powstańców, kończyła właśnie 48 lat. Jednak swoją kondycją i zapałem do walki zawstydzała dużo młodsze koleżanki i kolegów. Bo czego jak czego, ale hardość i nieugiętość Joanna Żubr miała we krwi.
Podobno już kiedy przyszła na świat, a było to w maju 1782 roku w Berdyczowie na Kresach Rzeczypospolitej, zaciskała pięści tak mocno, jakby chciała wygrażać całemu światu. Przez całe życie stawała do konfrontacji, bez względu na ryzyko i przewagę wroga. Wtedy, w XVIII wieku, Joanna budziła respekt i szacunek. Zwłaszcza, gdy wyszły na jaw jej żołnierskie sekrety.
Przez długie lata nikt nie miał pojęcia, że ten zapalczywy, zadziorny nierzadko żołnierz jest... kobietą.
Joanna Żubr - anonimowy rysunek z początku XX wieku
Od najmłodszych lat ciągnęło ją do żołnierki, ale jako kobieta nie miała szans na równą walkę. A jej rozmowy o sposobach walki, czy możliwym uzbrojeniu spotykały się zazwyczaj z salwami śmiechu. Ot takie tam babskie gadanie. Ale kiedy do wojska wstąpił jej drugi mąż, Maciej, Joanna, nazywana już Żubrową, miała opracowany plan doskonały. Żeby dostać się do 2 Pułku Piechoty, do którego wstąpił właśnie Maciej, podała się za jego młodszego brata. Nikt nie nabrał podejrzeń, ponieważ Joanna miała męskie rysy, krępą, przysadzistą sylwetkę i nieco obcesowe obejście. I tak też chciała być traktowana. Po męsku walczyć ramię w ramię z innymi żołnierzami, bez żadnej taryfy ulgowej. Przez długie lata nikt nie miał pojęcia, że ten zapalczywy, zadziorny nierzadko żołnierz jest przedstawicielem tzw. słabszej płci. Kiedy dowództwo dowiedziało się w końcu, że w szeregach pułku walczy kobieta, potraktowało Joannę z należytym szacunkiem.
Kobiety zmieniają świat - felieton Hanny Samson.
Jak pisał we wstępie do książki „Huragan” Wacława Gąsiorowskiego, pisarz Waldemar Łysiak, Joanna Żubrowa zyskała przydomek „żeńskiego Zagłoby”. Sprytem i niespożytymi pokładami energii dorównywała słynnemu Zagłobie z Trylogii Henryka Sienkiewicza.
Kobieta dynamit
Lata mijały, a Joanna w męskim przebraniu brała udział w kolejnych bitwach. W wieku 27 lat zabłysnęła w kampanii galicyjskiej przeciwko Austrii. Podczas słynnej walki o Zamość w maju 1809 roku, wraz z kolegami przedostała się przez sekretną furtę w okolicy Bramy Lwowskiej, po czym wdarła się na mury i w roli strzelca zdobyła armatę. Po szturmie na twierdzę w Zamościu, jeden z dowódców napisał: „dobrze się przysłużyła dzielnością i walecznością, dając przykład innym, w nocnym szturmie, nad grad pocisków nie zważając z mężnym spokojem znalazła się na wałach, atak za sobą pociągnąwszy heroicznym przykładem innych do skutecznego opanowania ich się przyczyniła”. To właśnie za ten graniczący z cudem wyczyn została odznaczona srebrnym krzyżem Virtuti Militari przez księcia Józefa Poniatowskiego. O ironio, odznaczenia odmówiła Joannie komisja, twierdząc, że Virtuti Militari zarezerwowane jest wyłącznie dla mężczyzn. W ramiach rekompensaty zaproponowano jej nagrodę pieniężną, której nie przyjęła.
Zgodziła się dopiero na podarunek od księcia Poniatowskiego – w postaci sztucera. W jednym ze swoich zapisów w pamiętniku napisała: „wzgardziłam tą nikczemną propozycją, bo ja nie dla pieniędzy lecz o wyzwolenie ojczyzny walczyłam”.
Krzyża nie odmówiono jej jednak kilka lat później, kiedy ponownie wykazała się wyjątkową walecznością. Tym samym Joanna Żubr zapisała się w historii jako pierwsza Polka, której przyznano to żołnierskie odznaczenie i jako jedną z pierwszych kobiet na świecie w ogóle uhonorowanych za waleczność. Niedługo później, jako pierwsza kobieta w polskim wojsku została też awansowana do stopnia sierżanta.
Miała zostać sprzedana i wyjść za mąż. Jest raperką, symbolem buntu i walczy o wolność!
Symbol walecznej kobiety
Wraz z 17 Pułkiem Piechoty w Dywizji Dąbrowskiego, przemianowanej następnie na Dywizję Wielkopolską walczyła w słynnej kampanii rosyjskiej. Kiedy w pewnym momencie została oddzielona od swojej jednostki, poradziła sobie w pojedynkę uciekając z Rosji. Za każdym razem wychodziła z walk obronną ręką. Niektórzy twierdzą, że to miłość do męża trzymała ją w ryzach i chroniła przed niebezpieczeństwem, inni, że dawano jej fory jako kobiecie, ale są i tacy, którzy na hasło Joanna Żubr, do dzisiaj kłaniają się w pas. Bo czego jak czego, ale odwagi na polu walki odmówić jej nie było można. Nie dawała się ani kolejnym walkom ani wielodniowym oblężeniom.
Pokonała ją dopiero epidemia cholery w Wieluniu, gdzie osiedliła się wraz z mężem po zejściu z pola walki. Do końca żałowała, że nie może pożegnać Polski z powodu okupacji.
Joanna Żubr - autoportret
Jak pisał portal Zamosconline.pl, do dzisiaj stoi w Wieluniu dom Joanny Żubr, a na jej nagrobku widnieje napis: „JOANNA ŻUBR/MARKIETANKA WOJSK/POLSKICH ORDERU/VIRTUTI MILITARI/ ZMARŁA W CZASIE CHOLERY/W WIELUNIU W 1852 R./ PRZEŻYWSZY LAT 80/ PAMIĄTKĘ CHRZESTNEJ MATCE/PIOTR DOBROWOLSKI/ / RZEMIEŚLNICY CECHU/RZEMIOSŁ RÓŻNYCH WIELUŃ/ODNOWIONO W 2000 ROKU.
