Choć owoc tarniny (jej kwiaty i kora) były od dawna stosowane do leczenia różnych dolegliwości, to jest bardzo mało badań dotyczących ich działania. Wiadomo, jakie związki i substancje zawierają oraz jakie wykazują one działania na ludzki organizm. Niestety skuteczności stosowania owoców tarniny i innych części tej rośliny nie badano. Dlatego należy z ostrożnością podchodzić do leczenia przetworami i wyciągami z tarniny.
Spis treści:
- Właściwości owoców tarniny
- Owoce tarniny – zastosowanie
- Owoc tarniny – przeciwwskazania
- Nalewka z tarniny – przepis
- Owoc tarniny – ciekawostki
Właściwości owoców tarniny
Owoce tarniny (Prunus spinosa), zwane też tarkami lub ciarkami, są kuliste lub owalne i mają średnicę od 1 do 2 cm. Ich skórka jest mocno napięta, ciemnoniebieska, czasami czarna. Ma niebiesko-szary, woskowy nalot.
Miąższ owocu jest soczysty, bladozielony i zawiera pojedynczą, niejadalną pestkę. Surowe owoce tarniny są bardzo cierpkie, mogą być gorzkawe, lekko ziemiste. Zebrane po pierwszych przymrozkach stają się słodsze, lecz tracą część cennych substancji.
Tarnina zawiera wiele aktywnych substancji, które wykazują działanie prozdrowotne. Są to:
- flawonoidy,
- katechiny,
- kwercetyna,
- rutyna,
- kwas galusowy,
- kwas chlorogenowy,
- kwas syryginowy,
- kwas ferulowy,
- kwas p-kumarowy,
- antocyjany,
- witaminy C i E,
- taniny.
W owocach znajdują się: flawonoidy, antocyjany, kwasy organiczne, garbniki, prunazynę, fitosterol, pektyny, cukry, gumy, woski, składniki mineralne i witamina C.
Kwiaty tarniny zawierają: flawonoidy (kwercetynę, kemferol), proantocyjany, amigdalinę, pektyny, garbniki, cukry, sole mineralne (głównie potas) oraz witaminę C.
Flawonoidy i antocyjany mają szereg właściwości leczniczych. U ludzi spełniają rolę przeciwutleniaczy, chroniących przed wolnymi rodnikami. Flawonoidy działają także rozkurczowo na mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, dróg moczowych i żółciowych oraz przewodu pokarmowego.
Zapobiegają utlenianiu się cholesterolu LDL, a więc ich spożywanie obniża ryzyko miażdżycy. Flawonoidy ograniczają tworzenie się zakrzepów w naczyniach krwionośnych. Pełnią też rolę przeciwzapalną i uszczelniającą naczynia krwionośne. Wykazują ponadto działanie moczopędne (stosuje się je jako domowy środek na zapalenie pęcherza) i przeciwnowotworowe.
Antocyjany z tarniny obniżają ciśnienie krwi, stężenie cholesterolu całkowitego, triglicerydów i „złego” cholesterolu LDL, a podwyższają stężenie „dobrego” cholesterolu HDL. Stosowanie tarniny to jeden z babcinych sposobów na obniżenie cholesterolu.
fot. Właściwości owocu tarniny/ Adobe Stock, iredding01
Owoce tarniny – zastosowanie
Z cierpkich owoców tarniny przyrządza się kompoty, dżemy, galaretki, robi się z ich wykorzystaniem sosy, dodaje do mięs i ciast. Przed przyrządzeniem należy pozbyć się pestki, która jest trująca – zawiera cyjanowodór, który uwalnia się po przegryzieniu lub pęknięciu pestki.
Tarki można oblewać czekoladą, przygotować z nich syrop, dodawać do sorbetów, a nawet marynować. Nadają się także do sporządzania nalewek i likierów. Świetnie komponują się smakowo z pomarańczami i jabłkami, a także z warzywami. To sprawia, że są jednym z najbardziej uniwersalnych owoców.
Aby zachować jak najwięcej ich cennych właściwości, należy je przetworzyć wkrótce po zbiorze, najdalej po kilku dniach, jeśli owoce były przechowywane w lodówce.
Zastosowanie lecznicze tarniny
Surowcem stosowanym w lecznictwie najczęściej są kwiaty i owoce tarniny, rzadziej jej kora. Owoce zbiera się jesienią, kiedy są dojrzałe, jednak dość twarde, gdyż po przemrożeniu stają się uboższe w składniki aktywne oraz mniej trwałe. Jednak po przemrożeniu owoce, z uwagi na zmniejszenie się ilości garbników i wolnych kwasów oraz przekształceniu glukozy częściowo we fruktozę, stają się mniej cierpkie i słodsze. Suszy się je zazwyczaj w suszarniach ogrzewanych i stopniowo osiąga się w nich temperaturę 60°C. Owoce tarniny wykorzystuje się do leczenia biegunek i zaparć.
Jeśli chodzi o kwiaty, ich zbiór następuje od kwietnia do maja. Muszą to być dni bez deszczu i po opadnięciu rosy, aby kwiaty nie były mokre, ponieważ wówczas ciemnieją. Są suszone szybko, po rozłożeniu na cienką warstwę w suszarniach naturalnych (w miejscu zacienionym i przewiewnym) lub sztucznych – ogrzewanych do 35°C. Kwiaty tarniny w postaci naparów wykorzystuje się do leczenia stanów zapalnych dróg moczowych i zaparć.
Kora tarniny stosowana jest w postaci odwarów jako środek przeciwzapalny do płukania ust.
Trzeba jednak zaznaczyć, że brak jest dowodów naukowych na takie działanie tarniny.
Owoc tarniny – przeciwwskazania
Teoretycznie nie ma przeciwwskazań do stosowania owoców tarniny u zdrowych osób dorosłych. Może być podawana nawet dzieciom w postaci przetworów i dodatków do potraw.
Pewne wątpliwości budzi stosowanie tarniny u osób ciężarnych i karmiących piersią – niektóre źródła zalecają unikania tarniny w tych stanach ze względu na to, że zawiera glikozydy cyjanogenne. Dzieci i ciężarne na pewno nie powinny stosować nalewek z tarniny ze względu na zawartość alkoholu.
Za „prawdopodobnie bezpieczną dawkę” uznaje się doraźne, krótkotrwałe picie naparu z kwiatów czy owoców tarniny 1-2 razy dziennie przy naparze szykowanym z 1-2 g suszu.
Za „potencjalnie szkodliwe” uznawane jest długoterminowe stosowanie świeżych kwiatów tarniny (tarnina to drzewo kwitnące w kwietniu) lub dużych jego dawek. Nieznane są interakcje wyciągów i naparów z tarniny z lekami.
Nalewka z owoców tarniny – przepis
Składniki:
- 1,5 kg owoców tarniny,
- 1,25 litra spirytusu 95%,
- 0,75 litra wody,
- sok z ½ cytryny,
- 6 goździków,
- 10 suszonych jagód jałowca,
- 15 dkg cukru,
- 10 łyżek miodu.
Sposób przygotowania:
- Umyte i osuszone owoce tarniny zamroź na około 2 tygodnie. Przed zamrożeniem możesz je jeszcze nakłuć szpilką. Zamrożone owoce przenieś do słoja i zalej mieszaniną 1 litra spirytusu z ½ litra wody. Tak zalane owoce pozostaw na 3 miesiące, raz na tydzień poruszając słojem.
- Po tym czasie, gdy owoce puszczą sok, zlej sok z mieszaniną wody i spirytusu. Owoce dodatkowo odciśnij, zalej je ½ litra wody i zostaw na około tydzień.
- Następnie sok zlej, a owoce bardzo mocno odciśnij.
- Do drugiego słoika włóż jagody jałowca (lekko rozgniecione), goździki, wyciśnięty sok z cytryny, dodaj cukier oraz miód i całość zalej szklanką spirytusu i szklanką wody. Słoik odstaw na 2 tygodnie, potrząsając nim od czasu do czasu, by cukier i miód całkowicie się rozpuściły.
- Po tym czasie sok zlej. Następnie połącz obydwa nalewy i odstaw na co najmniej pół roku. Najlepszą nalewkę otrzymasz jednak po około 2 latach.
Owoc tarniny – ciekawostki
Tarnina stosowana była niegdyś nie tylko w zabiegach medycznych, ale też... magicznych. Na przykład zmarłemu wkładano jej gałązki do trumny, aby zapobiec jego zmartwychwstaniu. Obsadzano nią także teren wokół kościoła, aby zmarli nie wychodzili poza jego granice. Ludność, na widok orszaku pogrzebowego, wkładała do ust śliwkę tarniny, by zapobiec wypadaniu zębów.
Tarnina odpędzała też demony i czarownice. Jej gałęzie wkładane do komina, miały odstraszyć wiedźmy. Jej kolce wszyte dzieciom w czapki, pozwalały uniknąć uroków. Istnieją pewne źródła, które podają, że korona Chrystusa była zrobiona z cierni tarniny. Dym wydobywający się podczas palenia tej rośliny miał zabierać ze sobą ludzkie grzechy, a jej zwęglone resztki wrzucone do wody święconej odstraszały Szatana.
Treść artykułu pierwotnie opublikowano 21.07.2011 r.
Czytaj także:
Właściwości czarnych jagód – na co warto je stosować?
Co dla zdrowia może zrobić rabarbar?
Właściwości i zastosowanie liści wiśni
