Chociaż minęły już 24 lata od pojawienia się w sprzedaży pierwszego napoju energetyzującego, to „energy drinki” są wciąż bardzo popularnymi napojami spożywczymi w wielu krajach.
W Polsce w ostatnich latach popularność „energy drinków” wzrosła 2,5 –krotnie. Pod względem spożycia napojów energetyzujących w Europie Polska jest na ósmym miejscu. Jeden mieszkaniec naszego kraju wypija rocznie około 1,9 litra „energy drinków”. Najwięcej takich napojów spożywają Austriacy (5,9 litra rocznie), Szwajcarzy (5,1 l) oraz Estończycy (5 l).
W UE nie ma jednoznacznej definicji „energy drinka” ani szczegółowych przepisów prawnych dotyczących ich składu czy oznakowania. We Włoszech i Francji wprowadzenie na rynek napoju energetyzującego wymaga zezwolenia Ministra Zdrowia, w Austrii i Belgii napoje te są traktowane jako środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, zaś w Niemczech są one uznawane za zwyczajne napoje. Są również państwa, w których obowiązuje zakaz sprzedaży napojów tego typu.
Kto najczęściej spożywa „energy drinki”?
Głównymi konsumentami napojów energetycznych to ludzie młodzi - ,,core consumers” (15-25 lat), czyli uczniowie i studenci oraz ,,metro consumers” (25-35 lat) – młodzi, intensywnie pracujący, mieszkańcy dużych miast. W młodszej grupie spożycie rośnie w okresie egzaminów, a w starszej jest raczej stałe i zwiększa się głównie w weekendowe wieczory, podczas różnego rodzaju imprez, gdzie modne jest robienie tzw. energetycznych koktajli.
Energetyczne czy energetyzujące?
W Polsce powinno używać się zwrotu ,,napoje energetyzujące”, a nie ,,energetyczne”. Napoje energetyzujące nie są dobrym źródłem energii, gdyż dostarczają jedynie 2-3% dziennego zapotrzebowania na kalorie. Ich funkcją jest stymulowanie aktywności psychofizycznej, a nie dostarczanie energii. W języku angielskim używa się nazwy ,,energy drink” lub ,,stimulant drink”.
Polecamy: Napoje energetyzujące - skąd ten power?
Jaki jest skład napojów energetyzujących?
,,Stimulant drink” to napoje zawierające cukier, kofeinę, taurynę witaminy oraz mogące zawierać źródło energii w postaci węglowodanów i/lub inne składniki służące osiągnięciu odczuwalnych efektów fizjologicznych.
Witaminy w energy drinkach?
Witaminy są niezbędnymi kofaktorami reakcji enzymatycznych związanych z produkcja energii i metabolizmem białek przez co przyspieszają procesy regeneracji organizmu. W trakcie wysiłku fizycznego wzrasta zapotrzebowanie na witaminy z grupy B, a także witaminy antyoksydacyjne (witaminę C i E).
Zawartość witamin w napojach energetyzujących może być bardzo różna. W wielu napojach ilość witamin znacznie przekracza ich zalecane dzienne spożycie (RDA), a producenci bardzo często nie umieszczają na opakowaniach informacji o ilości danej witaminy czy innej substancji
Naturalne stymulatory?
Napoje energetyzujące zawdzięczając swoje właściwości związkom nazywanym biostymulatorami. Należą do nich substancje wspomagające oraz optymalizujące natężenie procesów metabolicznych i wydolność psychofizyczną.
Kofeina i tauryna
Głównym biostymulatorem występującym we wszystkich „energy drinkach” jest kofeina.
Jej działanie jest bardzo szerokie i obejmuje:
- pobudzanie układu nerwowego i stymulację wydzielania neuroprzekaźników (serotoniny, dopaminy) i hormonów (adrenaliny),
- wywoływanie efektu czuwania,
- poprawę koncentracji i refleksu,
- poprawę logicznego myślenia,
- polepszanie nastroju,
- utrudnianie zasypiania,
- rozszerzanie naczyń krwionośnych,
- ułatwianie oddychania poprzez rozkurcz mięśni w oskrzelach,
- udział w regulacji gospodarki wapniowej i w przemianach metabolicznych tłuszczów.
Adrenalina i noradrenalina powoduje uwalnianie trigliceroli, które są wykorzystywane przez mięśnie, co pozwala wydłużyć czas wysiłku fizycznego.
Glukuronolakton i inozytol
Glukuronolakton wykazuje działanie detoksykujące (składnik leków wspomagających odtruwanie wątroby):
- może mieć wpływ na przemiany glukozy w organizmie,
- zmniejsza uczucie senności,
- pozytywnie wpływa na refleks i koncentrację.
Inozytol to czwarta substancja biostylulująca obecna w energy drinkach, który wpływa na:
- gospodarkę wapniową oraz na równowagę pomiędzy miedzią i cynkiem w mózgu wpływając tym samym na samopoczucie,
- podwyższa poziom fosforu w organizmie,
- uczestniczy w przemianach tłuszczów,
- posiada zdolność usuwania złogów cholesterolu,
- pewne ilości znajdują się w gałce ocznej co może mieć wpływ na proces widzenia.
Czy można przedawkować napoje energetyzujące?
Niebezpieczna dawka kofeiny to ponad 600 mg/ dobę (około 6 puszek napoju energetyzującego). Objawy przedawkowania: kołatanie serca, bóle i zawroty głowy, bezsenność, drażliwość, pobudzenie, niepokój, gonitwa myśli, drżenie rąk.
Napoje energetyzujące nie służą gaszeniu pragnienia, chociaż często są mylone z izotonikami. Energy drinki nie nawadniają organizmu. Wręcz przeciwnie, mogą doprowadzić do jego odwodnienia, gdyż zawarta w nich kofeina zwiększa diurezę.
Czy „energy drinki” uzależniają?
Napoje energetyzujące mogą uzależniać tak samo jak kawa. Długotrwałe, regularne spożycie może powodować m. in.:
- problemy z mięśniem sercowym,
- zaburzenia pracy wątroby,
- bezsenność,
- stany lękowe, depresję, drażliwość,
- zaburzenia koncentracji i pamięci,
- spadek stężenia magnezu i wapnia osoczu.
Objawy odstawienie są podobne do tych jakie występują przy każdym innym uzależnieniu (rozdrażnienie, bóle głowy, drżenie rąk, senność)
Łączenia alkoholu z napojami energetyzującymi
Łączenie kofeiny z alkoholem przyspiesza diurezę i prowadzi do:
- szybszego odwodnienia organizmu,
- może powodować niebezpieczne wahania ciśnienia krwi,
- tauryna może znosić degradujący wpływ alkoholu na wątrobę i śluzówkę żołądka,
- jest możliwe, że tauryna poprzez oddziaływanie na enzymy może przyspieszać metabolizm alkoholu w wątrobie,
- kofeina może znosić efekt spożycia niewielkich ilości alkoholu.
Wpływ napojów energetyzujących na organizm człowieka
Większość badań potwierdza wpływ napojów energetyzujących na:
- zmniejszenie senności, jednak najprawdopodobniej jest to zasługa samej kofeiny,
- poprawiają pamięć, koncentrację, refleks, wydajność i wpływają na samopoczucie,
Wzmożona czujność to zasługa kofeiny, a na polepszenie nastroju wpływa tauryna.
Z pewnością „energy drinków” nie mogą spożywać osoby chore, dzieci i młodzież oraz kobiety w ciąży.
Osoby zdrowe powinny sięgać po nie tylko w sytuacjach awaryjnych (podczas długiej podróży, przed egzaminem itp.), a nie pijać je regularnie traktując jako zwykły napój lub co gorsza mieszać go z alkoholem.
Zobacz też: Czy żywność funkcjonalną zastąpić zwykłą?
Autor: Agnieszka Kopacz, dietetyk
