fot. Fotolia
Nadwaga i otyłość wśród dzieci szkolnych – wyniki dotychczasowych badań
Występowanie nadmiernej masy ciała wśród dzieci, a więc nadwagi oraz bardziej niebezpiecznej dla zdrowia otyłości, gwałtownie narasta nie tylko na świecie, ale
i w Polsce.
Instytut Żywności i Żywienia (IŻŻ) przez trzydzieści pięć lat (1971-2006), obserwując stan odżywienia młodzieży w wieku od 11-15 lat (próba losowa), stwierdził, że odsetek uczniów z nadmierną masą ciała wzrósł w tym czasie w Warszawie dwukrotnie (do 21% u chłopców i 15% u dziewcząt ). W ogólnopolskim badaniu przeprowadzonym przez IŻŻ w 2010 r. wśród uczniów w wieku 9 lat, nadmierną masę ciała stwierdzono u co piątego dziecka, a w niektórych rejonach, jak np. w województwie mazowieckim, u co czwartego. Z badań Instytutu Matki i Dziecka (badanie HBSC - 2009/2010) z kolei wynika, że w Polsce nadwaga i otyłość dotyczy 17,9% dziewcząt i aż 25,4% chłopców w wieku 11-12 lat.
Porównanie najnowszych danych z wcześniejszymi wynikami wskazuje na tendencję wzrostu odsetka dzieci z nadmierną masą ciała. W badaniu Centrum Zdrowia Dziecka odnotowano, że w roku 2007 średnio w całym kraju dzieci z nadmierną masą ciała w wieku 6-18 lat było 16%.
Nowe badanie nad nadwagą i otyłością wśród dzieci
W maju i czerwcu 2013 r. Instytut Żywności i Żywienia wraz z Partnerem – Akademią Wychowania Fizycznego w Warszawie (AWF) – przeprowadził w 16 województwach wstępne badanie stanu odżywienia, poziomu aktywności fizycznej i nawyków żywieniowych uczniów. Badanie, które objęło po cztery szkoły z każdego województwa, zostało zrealizowane w ramach projektu edukacyjnego Zachowaj Równowagę przed rozpoczęciem działalności edukacyjnej, czyli programu przewidzianego dla szkół i przedszkoli zatytułowanego Szkoła/Przedszkole Przyjazne Żywieniu i Aktywności Fizycznej,
Metodologia badania uwzględniała pomiary antropometryczne, próby sprawności fizycznej uczniów oraz ankiety przeprowadzone wśród uczniów i nauczycieli. Przebadano 1494 uczniów ze szkół podstawowych i 1500 z gimnazjów.
Wstępne wyniki dotyczące szkół podstawowych (klas IV i VI) wykazały, że odsetek uczniów z nadmierną masą ciała w Polsce nadal rośnie i przekroczył stwierdzane w poprzednich badaniach wielkości. Najnowsze badanie wykazało nadmierną masę ciała u 28% chłopców i 22% dziewcząt.
Dlaczego dzieci tyją? Po pierwsze: brak ruchu
Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia nadwagi i otyłości wśród uczniów jest brak odpowiedniej aktywności fizycznej.
Jak wynika z opinii nauczycieli szkół podstawowych i gimnazjów uczestniczących w projekcie Zachowaj Równowagę, co najmniej 95% frekwencja uczniów na zajęciach wychowania fizycznego występowała tylko w 41% szkół podstawowych oraz z zaledwie 7% częstością w gimnazjach. Nieuczestniczenie w zajęciach WF w szkole skutkuje również brakiem aktywności fizycznej w czasie zajęć pozaszkolnych. W dni powszednie na czynności niewymagające wysiłku fizycznego, takie jak siedzenie przed komputerem (lekcje lub rozrywka), 43% uczniów szkół podstawowych przeznacza od 2-4 godzin, 17% powyżej 4 godzin, a 38% do 2 godzin.
Mało aktywny styl życia powoduje wyniki sprawności fizycznej poniżej norm, które opracowano w warszawskiej AWF na podstawie badań populacyjnych uwzględniających wiek i płeć. Najsłabsze rezultaty uzyskano w próbach motoryczności oceniających wytrzymałość oraz siłę ramion.
Blisko 40% badanych uczniów klas IV i VI (w tym 38% chłopców oraz 37% dziewcząt) wykazało niską wytrzymałość biegową. Ponad 30% uczniów (36% chłopców i 32% dziewcząt) uzyskało niższe niż przeciętne wyniki siły ramion. Prawie 30% dzieci (odpowiednio 27% i 28%) wykazało słabą siłę mięśni brzucha, a u około 20% uczniów (22% i 18%) stwierdzono obniżony poziom gibkości.
Porozmawiaj o diecie swojej lub twojego dziecka na największym polskim forum medycznym Commed!
Dlaczego dzieci tyją? Po drugie: złe odżywianie
Odżywianie uczniów w zbadanych klasach IV i VI również nie jest zgodne z zasadami prawidłowego żywienia.
Pierwsze śniadanie przed wyjściem do szkoły codziennie zjada zaledwie co drugi uczeń szkoły podstawowej (55%). 30% uczniów całkowicie lub bardzo często pomija ten najważniejszy w ciągu całego dnia posiłek. Drugie śniadanie, które powinno być zgodnie z zasadami prawidłowego żywienia spożywane w szkole po 3-4 godzinach od pierwszego śniadania, zjadane jest zaledwie przez 42% uczniów. Zamiast tego uczniowie dokonują zakupów w sklepikach szkolnych. Jak wynika z ankiety większość z nich (26%) najczęściej kupuje w sklepikach słodycze (batony, cukierki, lizaki, żelki) i spożywa je przynajmniej raz dziennie. Kolejny najczęściej kupowany asortyment (20%) to słodkie napoje gazowane i niegazowane. Chipsy, chrupki, paluszki kupuje 14% uczniów, a ciastka i pieczywo cukiernicze – 13%. Produkty o walorach zdrowotnych, takie jak jogurty, mleko, owoce lub kanapki kupowane są zaledwie przez 1-2% uczniów.
Przedstawione wstępne wyniki badania wskazują, że polskie dzieci i młodzież szybko doganiają rówieśników z innych krajów Europejskich, w których nadwaga i otyłość to realny, powszechnie występujący problem młodych ludzi.
Polska na tle Europy
Badanie ENERGY, przeprowadzone w 2010 roku w 7 krajach Europy, wykazało istnienie znaczących różnic w nasileniu nadwagi i otyłości wśród chłopców w wieku 10-12 lat na terenie badanych krajów.
Największy odsetek nadwagi i otyłości (44%) występuje wśród uczniów w Grecji, najniższy zaś w Belgii (16,9%). We wszystkich krajach stwierdzono, że współczesne młode pokolenie charakteryzuje się niską aktywnością fizyczną, a zwyczaje żywieniowe są równie niezdrowe jak u polskich uczniów. Najczęściej spożywanie śniadań pomija 52% uczniów w Słowenii. Z kolei największe spożycie słodkich napojów stwierdzono u uczniów w Holandii, na Węgrzech i w Belgii.
Ogólnie wywnioskowano, że choć nasilenie różnych potencjalnych czynników ryzyka rozwoju nadwagi i otyłości różni się między krajami, to brak aktywności fizycznej i nieprawidłowe żywienie są głównymi przyczynami zaburzonego bilansu energii, prowadzącego do nadmiernej masy ciała. W konsekwencji zalecane są do realizacji specyficzne dla każdego kraju programy interwencyjne, zmierzające do zahamowania kroczącej epidemii nadwagi i otyłości wraz z groźnymi następstwami zdrowotnymi tych stanów.
Takim programem interwencyjnym w skali populacyjnej jest program Szkoła/Przedszkole Przyjazne Żywieniu i Aktywności Fizycznej skierowany do dzieci i młodzieży, realizowany przez Instytut Żywności i Żywienia we współpracy z Akademią Wychowania Fizycznego w Warszawie.
Zobacz też: Jak rodzic może dbać o zdrowe odżywianie dziecka w szkole?
