Zachowek, to ubezpieczenie najbliższej rodziny zmarłego, na wypadek, gdyby ta została pominięta w testamencie omyłkowo lub też bez podania istotnej przyczyny. Przedstawiamy czym dokładnie jest i jak się go stosuje.
Fot. Depositphotos
Zachowek pozwala najbliższym członkom rodziny, którzy nie zostali wymienieni w testamencie, na wystąpienie do spadkobiercy z żądaniem wypłacenia określonej sumy pieniężnej, która, zrekompensuje im, pominięcie ich ostatniej woli zmarłego. Obliczenie takiego zachowku wymaga przede wszystkim określenia udziały spadkowego, który stanowić będzie dopiero podstawę obliczenia zachowku.
Co to oznacza?
Oznacza to, że należy, dla każdego ze spadkobierców, zarówno tych wymienionych w testamencie, jak i tych, którzy zostali pominięci przez zmarłego - ustalić udział spadkowy. Nie zapominając przy tym o zasadach ogólnych kodeksu cywilnego, przewidziane dla sytuacji, gdy zmarły nie zostawi testamentu. W taki sposób, dla każdego spadkobiercy zostanie wyliczony jego hipotetyczny udział w spadku, czyli majątku pozostawionym przez zmarłego.
Osoby uprawione do zachowku
- W pierwszej kolejności przysługuje dzieciom zmarłego, a gdy te nie przeżyły spadkodawcy, to wnuki, prawnuki, a także
- Małżonek
- Rodzice spadkodawcy, ale tylko gdyby w związku z bezpotomną śmiercią spadkodawcy byli powołani do spadku z ustawy (automatycznie).
Należy zaznaczyć, że jeśli po zmarłym pozostały dzieci lub wnuki, to jego rodzice po nim nie dziedziczą i nie wliczają się do zachówku.
Kwestie finansowe
Odpowiedni ułamek z obliczonego udziału, stanowić będzie o wielkości zachowku przysługującego krewnym.Tak więc, osobom trwale niezdolnym do pracy a także małoletnim (gdzie osobą małoletnia jest osoba do 18 roku życia) przysługuje zachowek o wysokości 2/3 wartości obliczonego udziału spadku. We wszystkich pozostałych przypadkach zachowek wynosić będzie połowę obliczonego udziału spadkowego. Z takim żądaniem wypłacenia kwoty pieniężnej wynikającej z zachowku, można wystąpić tylko w ciągu trzech lat, licząc od dnia otwarcia spadku czyli od dnia śmierci spadkodawcy.
Obliczanie zachowku
Po pierwsze nalezy obliczyć udział jaki przypadałby w ramach dziedziczenia ustawowego (gdyby nie było testamentu), zgodnie z zasadami:
- Ustalając udział spadkowy, który stanowi podstawę do obliczania zachowku, należy uwzględnić spadkobierców niegodnych,a także spadkobierców, którzy spadek odrzucili;
- Nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia lub ich wydziedziczono.
Następnie trzeba ustalić wartość spadku. Wtedy dopiero da nam to wiedzę o dokładnej sumie, jaka należy się, jako osobie uprawnionej do zachowku.
Jako podstawę do obliczenia zachowku bierze się tzw. “czystą wartość spadku”. Jest spadek po odliczeniu od niego długów spadkowych.
Darowizny a wartośc spadku
- Obliczając zachowek nie dolicza się do spadku - drobnych darowizn. Szczególnie tych, które zwyczajowo przyjęte są w danych stosunkach (darowizny z okazji świętą, urodzin czy imienin) oraz takich, które zostały dokonane przed więcej niż dziesięciu laty licząc wstecz od otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), darowizn na rzecz osób, które nie są spadkobiercami lub uprawnionymi do zachowku. Natomiast darowizny, które dokonano na rzecz osób, które są spadkobiercami uprawnionymi zachowku podlegają zaliczeniu bez względu na to w którym momencie zostały dokonane.
- Obliczając zachowek, który należy się synowi oraz jego potokom nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił w czasie, kiedy nie miał syna, wnuka czy prawnuka . Wyjątkiem może być sytuacja, gdy darowizna została uczyniona na mniej niż trzysta dni przed urodzenie syna, wnuka, prawnuka.
- Zachowek, który należy się małżonkowi nie dolicza się do spadku darowizn, które spadkodawca uczynił przed zawarciem z nim małżeństwa.
Odpowiedzialność za zachowek
Roszczenia o zapłatę z tytułu zachowku dochodzi się w trybie procesowym. Osoba uprawniona do zachowku, zapłaty z tego tytułu powinna dochodzić od spadkobierców. Jeżeli spadkobierca obowiązany do zapłaty zachowku sam jest również uprawniony do zachowku, jego odpowiedzialność ograniczana jest tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
W sytuacji, gdy uprawniony do zachowku nie może otrzymać od spadkobiercy zachowku, który mu się należy, może żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku.
Należy również zwrócić uwagę, iż dotyczy to zarówno sytuacji, gdy uprawniony w ogóle nie otrzymał zapłaty z tytułu zachowku oraz sytuacji, gdy otrzymał tylko część należnej mu z tego tytułu kwoty.
Uprawniony do zachowku obowiązany jest wskazać, że nie może otrzymać od spadkobiercy zachowku. Na nim bowiem spoczywa ciężar dowodu. Jeżeli spadkodawca obdarował kilka osób, a darowizny te podlegają doliczeniu do spadku, to spośród nich odpowiedzialność za zachowek w pierwszej kolejności ponosi obdarowany najpóźniej. Obdarowany wcześniej ponosi tę odpowiedzialność tylko w sytuacji, gdy uprawniony do zachowku nie może uzyskać uzupełnienia zachowku od osoby, która została obdarowana później. Odpowiedzialność obdarowanego za zachowek ogranicza się do zapłaty tylko w granicach powstałego wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.