Źródłem poematu był dziennik wojenny Jakuba Sobieskiego, uczestnika bitwy chocimskiej oraz inne zachowane kroniki. Utwór rozpoczyna się inwokacją do Boga i prośbą o natchnienie.
Dalej następuje dziewięć ksiąg opisujących szczegółowo przygotowania do bitwy, dzień po dniu. Kronikarską ciągłość wydarzeń przerywają obszerne ustępy dygresyjne o charakterze satyrycznym lub moralizatorskim.
Potocki z rozmachem kreśli sceny batalistyczne drgające życiem, pełne dźwięków, nasycone soczystym realizmem. Opis bitwy obfituje w sceny drastyczne, mamy tu „ciepłe wątroby”, „krew się zsiadła na ziemi galaretą trzęsie”, „dymiące kiszki, dziury, rany”, zgiełk koni i broni.
Szczególną rolę w utworze pełni mowa Chodkiewicza do żołnierzy przed rozpoczęciem bitwy, utrzymana w podniosłym i uroczystym tonie. Sam opis wodza prezentuje silnego i pełnego patriotyzmu herosa, nawołującego do walki i zwyciężającego w niej. W poemat wpisany został mit idealnego sarmatyzmu oraz wzoru sarmaty.
Zobacz też : Nurt dworski i ziemiański w literaturze
Wzorem patrioty-sarmaty jest sam wódz, z jego ust pada pochwała cnót sarmackich: „naród, który z szkoły / Marsowej pierwsze przodki, / (...) wprzód w szabli niźli w zagonach dziedziczy...”.
Kompozycja dzieła jest typowa dla eposu: jest tu inwokacja, sceny batalistyczne, realizm szczegółu, przemowy wodza, podniosły styl. Wojna chocimska opisuje przełomowe, ważne historycznie wydarzenie.
Rezygnuje przy tym z fikcji na rzecz prawdy historycznej; daje obszerne partie moralizujące, włącza wykład dotyczący historii kraju.
Zobacz też : Wacław Potocki - biografia
