Czym są zaburzenia zdolności komunikacyjnej?

Wysokie poczucie pewności siebie u dziecka to inwestycja na przyszłość! fot. Fotolia
Często słyszy się o zaburzeniach mowy, rzadziej jednak o zaburzeniach zdolności komunikacyjnej – a jest ona przecież jedną z najważniejszych umiejętności dziecka poznającego świat. Dowiedz się, co może zakłócić proces komunikowania się twojego dziecka z otoczeniem!
/ 08.02.2012 11:31
Wysokie poczucie pewności siebie u dziecka to inwestycja na przyszłość! fot. Fotolia

Jednym z podstawowych terminów nowoczesnej logopedii jest zaburzona zdolność komunikacyjna: w angielskiej terminologii communicative disability, w niemieckiej terminologii gestörte Kommunikationsfähigkeit; Störung von Kommunikationsfähigkeit. Jeżeli chcemy się zajmować ZZK, należy najpierw, przynajmniej krótko, określić samą zdolność komunikacji, czyli zdolność człowieka do świadomego i według odpowiednich norm ortofonicznych używania języka jako systemu znaków i symboli w całej jego kompleksowości oraz we wszystkich jego formach, w celu realizowania określonego zamierzenia komunikacyjnego.

Czym jest zdolność komunikacyjna?

Obejmuje wszystkie sposoby komunikowania (np.: mówiony, graficzny, niewerbalny. Zdolność komunikacji człowieka (tak jak człowiek sam) jest punktem przecięcia trzech wzajemnie się w niej przeplatających wymiarów: biologicznego, psychicznego i społecznego, a więc stanowi bio-psycho-społeczną jedność. Ten punkt przecięcia jest u każdego człowieka indywidualnie zróżnicowany, a specyficzna zdolność komunikacji jest charakterystyczna dla jednostki, podobnie jak sposób chodzenia. Określenie „normalnej” zdolności komunikacji może być czasem trudne. Kategoria „normalności” jest bowiem przy ocenie komunikacji i jej odchyleń o wiele szersza, a jej granice są często bardziej niejasne niż granice norm w innych dziedzinach.

Jak ocenić zdolność komunikacyjną dziecka?

  • Kryterium rozwojowe: czy przejawy zdolności komunikacji odpowiadają normom rozwojowym, czy nie? Na przykład: czy zakres zasobu słownego dziecka jest odpowiedni do normy rozwojowej dla danego wieku?
  • Kryterium fizjologiczne: czy można uważać sposób mówienia za fizjologicznie prawidłowy, czy nie? Na przykład: czy nosowość jest według kryterium dźwięku mowy prawidłowa, czy odmienna od normy?
  • Kryterium terapeutyczne: czy w danym przypadku pożądana jest interwencja logopedyczna, czy nie? Na przykład: czy konieczne jest, aby człowiek z pewnym odchyleniem artykulacji poddał się terapii logopedycznej, czy nie?
  • Kryterium lingwistyczne: czy dane mówienie odpowiada normom kodyfikowanym dla danego języka, czy nie? Na przykład: czy określone mówienie jest gramatycznie prawidłowe?
  • Kryterium zamierzenia komunikacyjnego: czy człowiek potrafi zrealizować swoje zamierzenie komunikacyjne i można jego zamierzenie komunikacyjne zrozumieć bez pewnych momentów zakłócających? Na przykład: czy potrafimy bez przeszkód dekodować zamierzenie komunikacyjne człowieka, który ma ciężką wadę wymowy, i czy on sam potrafi swoje zamierzenie komunikacyjne prezentować bez przeszkód?

Polecamy: Mowa dziecka z zespołem Downa

W najcięższych przypadkach ZZK wcale nie potrafimy dekodować, interpretować zamierzenia komunikacyjnego, ponieważ wcale go nie rozumiemy; innym razem człowiek z ZZK nawet nie próbuje zrealizować swojego pierwotnego zamierzenia komunikacyjnego, na przykład boi się ośmieszenia itp.

Rodzaje zaburzeń zdolności komunikacyjnej

Rozróżniamy kilka podstawowych rodzajów ZZK, które występują w ramach międzynarodowej klasyfikacji chorób i dzielą się na konkretne diagnozy:

  • bezmowność rozwojowa – zaburzony rozwój mowy;
  • nabyta bezmowność organiczna – afazja;
  • nabyta bezmowność psychogenna – mutyzm, mutyzm selektywny;
  • zaburzenie dźwięku mowy – mamrotanie;
  • zaburzenie płynności mowy – jąkanie, niewyraźna mowa;
  • zaburzenia artykułowania mowy – dyslalia, dyzartria;
  • zaburzenia głosu – dysfonia, afonia;
  • kombinowane wady i zaburzenia mowy – równoczesne występowanie kilku rodzajów zaburzonej zdolności komunikacyjnej;
  • symptomatologiczne zaburzenia mowy: ZZK przy innych, dominujących upośledzeniach, chorobach, zaburzeniach, np. przy upośledzeniu słuchowym, dziecięcym porażeniu mózgowym;
  • zaburzenie graficznej strony mowy: agrafia, aleksja, akalkulia, dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia.                                                                                                                                                                                   

Ważne jest, aby wiedzieć, że za ZZK nie uważamy:

  • bezmowności fizjologicznej – jeżeli dziecko nie mówi przed ukończeniem 1. roku życia;
  • dysfluencji rozwojowej – niepłynności wypowiedzi około 3. życia;
  • dyslalii fizjologicznej – nieprawidłowej artykulacji niektórych głosek (bez poważnych odchyleń organicznych, zaburzeń słuchu itd.) przed ukończeniem około 5. roku życia;
  • dysgramatyzmu fizjologicznego – lżejszych nieprawidłowości w płaszczyźnie morfologiczno-syntaktycznej w przybliżeniu do 4. roku życia;
  • sytuacji, w której nadawca i odbiorca informacji nie używają takiego samego kodu – języka, lub kiedy staramy się komunikować w obcym języku i nie władamy nim doskonale;
  • używania języka gestów (znaków) w komunikacji alternatywnej, np. przy komunikacji ludzi z upośledzeniem słuchowym.

Polecamy: Dziecko u logopedy - logopedyczne badanie przesiewowe

Fragment pochodzi z książki „Wprowadzenie do logopedii” autorstwa Grażyny Guni i Viktora Lechty (Wydawnictwo Impuls, 2011). Publikacja za zgodą wydawcy.

Redakcja poleca

REKLAMA