Czym jest jąkanie?
Jąkanie to zaburzenie mowy. Może mieć postać lekkiej niepłynności wypowiedzi, jak i silnych objawów zaburzeń mowy, prowadzących do znacznego utrudnienia komunikacji. Osoba jąkająca się może dotkliwie odczuwać reakcję partnerów rozmowy czy audytorium na niepłynność swojej wypowiedzi – słuchacze mogą bowiem reagować śmiechem czy lekceważeniem, co stwarza ryzyko izolacji społecznej osób jąkających się. Strach przed społecznym odbiorem jąkania powoduje pogłębienie się problemów z mową i koło się zamyka.
Źródło jąkania nie jest do końca znane; może mieć na nie wpływ bardzo wiele czynników – nawet takich jak problemy neurologiczne czy predyspozycje genetyczne, jednak przeważnie główną rolę w jąkaniu odgrywa psychika. Jąkanie pojawia się u dzieci, na etapie kształtowania się mowy. W 20% mija samo, a w pozostałych pojawia się również w dorosłym życiu. Jąkanie może być reakcją na trudne wydarzenie – narodziny rodzeństwa, przeprowadzka. Często występuje u dzieci z problemami w nauce i zaburzeniami ruchowymi.
Zobacz też: Dziecko u logopedy – logopedyczne badania przesiewowe
Objawy jąkania
Na objawy jąkania pod postacią załamującej się płynności mowy składają się:
- bezwolne powtarzanie dźwięków, sylab, części wypowiedzi (ju-ju-ju-jutro),
- przedłużanie samogłosek i spółgłosek (np. mmmmmmleko),
- bloki złożone z pauz w wypowiedzi.
Częstotliwość pojawiania się powyższych oznak, podobnie jak stopień ich nasilenia, odróżnia zwykłe pauzy i powtórzenia od problemu jąkania. Objawy jąkania wiążą się często z dużym napięciem mięśni i wysiłkiem, włożonym w wypowiedzenie kwestii.
Do zachowań wtórnych, wyuczonych należą: nagła utrata kontaktu wzrokowego, poruszanie głową, mruganie oczami, bezwolne stukanie dłonią, niekontrolowane wstawki w wypowiedzi, jak yyy, umm itp. W ten sposób osoba jąkająca się próbuje podtrzymać płynność wypowiedzi, jednak zachowania te stają się z czasem zwyczajowe.
Polecamy: Wady zgryzu i ich wpływ na rozwój mowy dziecka
Emocjonalny problem
Do innych strategii uniknięcia problemu jąkania należą unikanie sytuacji, osób i słów, które mogą powodować problem z wypowiedzią. Jąkanie nie jest tak uciążliwe, gdy osoba jąkająca się mówi w grupie, powtarza cudzą wypowiedź, szepcze, śpiewa, gra na scenie, mówi do zwierząt lub do siebie. Nasilić objawy jąkania mogą sytuacje takie jak wystąpienie publiczne lub rozmowa telefoniczna. Jąkanie generuje dyskomfort i takie uczucia jak zakłopotanie, wstyd, frustracja, poczucie winy i zaniżona samoocena.
Leczenie jąkania
Prowadzone są terapie jąkania, na których kształtowana jest płynność mowy (stosuje się m. in. ćwiczenia artykulacji, kontrolę oddechu, próbowanie się w hipotetycznie problemowych sytuacjach słownych), a także dające dobre rezultaty grupy wsparcia. Stosowane są również farmaceutyki, jednak ze względu na rozmaite skutki uboczne ich stosowanie jest kontrowersyjne.
Tekst opracowany na podstawie artykułu „Jąkanie – ogólny zarys problematyki”. Link do źródłowego artykułu znajduje się tutaj.
