Altruizm jest jednym z zachowań społecznych, które określona osoba podejmuje,nie zważając na konsekwencje i stawiając dobro innej osoby ponad swoje. Warto zaznaczyć przy tym, że z „czystym” altruizmem mamy do czynienia, kiedy dana osoba pomaga drugiej w sposób kompletnie bezinteresowny. Spróbujmy jednak znaleźć odpowiedź na pytanie, komu tak naprawdę chętnie pomagamy i dlaczego.
Altruizm wobec krewnych i „obcych”
Zgodnie z poglądem ewolucjonistycznym jednym z celów każdego człowieka jest przekazywanie dalej własnych genów, czyli reprodukcja. Ale jaki ma to związek z altruizmem? Dlaczego mamy skłonności ryzykować własnym życiem, by ratować drugą osobę? Okazuje się, że wszystko zależy od tego, czy ta druga osoba jest członkiem naszej rodziny, czy też traktujemy ją jak „obcą”.
Zobacz także: Czy lęk jest przekazywany w genach
Jak pisze Zimbardo, w jednym z badań studenci byli proszeni o wskazanie, któremu z krewnych o różnym stopniu pokrewieństwa udzieliliby pomocy w sytuacji zagrożenia życia oraz w sytuacji dnia codziennego. Dowiedziono, że deklarowana przez studentów chęć pomocy była większa w przypadku bliższego stopnia pokrewieństwa. Mówiąc prościej studenci deklarowali, że w tej skrajnej sytuacji byli by bardziej skłonni pomóc bratu niż kuzynowi czy znajomemu.
Ale z jakiego powodu chętniej pomagamy bliskim nam członkom rodzin? Z ewolucyjnego punktu widzenia, zachowania altruistyczne wobec członków własnej rodziny mają sens chociażby dlatego, że ratując życie komuś bliskiemu, nawet jeśli ryzykujemy własne i tak zapewniamy „przetrwanie" naszych genów.
Altruizm odwzajemniony
Ta koncepcja z kolei opiera się na tzw. regule wzajemności. Zgodnie z nią ludzie zachowują się altruistycznie, ponieważ oczekują, że inni zachowają się wobec nich tak samo. Co ciekawe, altruizm odwzajemniony nie jest charakterystyczny wyłącznie dla ludzi. Antropologowie udowodnili, że występuje on wśród szympansów, żyjących w grupach czy nietoperzy-wampirów.
Kobiety wolą mężczyzn-altruistów
Jensen-Campbell i współpracownicy dowiedli, że kobiety oceniają mężczyzn angażujących się w czyny altruistyczne jako bardziej atrakcyjnych. Poza tym dowiedziono już w innych badaniach, że mężczyźni skłonni do altruizmu są postrzegani przez kobiety jako najlepsi kandydaci na ojców.
Motywy zachowań altruistycznych
Biorąc pod uwagę wyniki powyższych badań i przytoczone informacje, można wnioskować, że altruizm ma wrodzone podłoże. Ale są jeszcze inne motywy zachowań altruistycznych. Oto kilka z nich:
- dbałość o ludzkie dobro bądź dbałość wyłącznie o dobro własnej grupy, stowarzyszenia itp.;
- motywacja zewnętrzna: pomagamy innym dla pieniędzy, uznania, pochwał itp.;
- postępowanie według norm religijnych czy obywatelskich: dana osoba zachowuje się altruistycznie tylko dlatego, ze tak nakazują określone zasady i normy.
Jak widać, powodów dla których stajemy się altruistami jest naprawdę wiele. Choć niektóre z nich są zakorzenione w nas samych (mając podłoże wrodzone), to nie możemy zapominać, że wiele ma związek z tym w jakiej społeczności żyjemy i jakich norm przestrzegamy. Niemniej jednak sam fakt, że chcemy pomagać w wielu sytuacjach jest już budujący, zwłaszcza w obliczu katastrof, wojen i sytuacji kryzysowych jakie ogarniają cały świat.
