Jajka, to obok baranka i zajączka najpopularniejszy symbol Świąt Wielkanocnych. Inne symbole Wielkanocy także mają swoje znaczenie i nie bez powodu to właśnie te produkty wkłada się do święconki.
Co symbolizuje jajko?
W symbolice chrześcijańskiej jajko nawiązywało do faktu Zmartwychwstania Pańskiego i od początku było związane z Wielkanocą. Dawniej jajko symbolizowało Stary i Nowy Testament, a więc Stare (skorupka) i Nowe (żółtko) Przymierze Boga z ludźmi. Jeszcze w pierwszych wiekach chrześcijaństwa jajko wiązało się z kultem zmarłych – ze względu na symbol życia, nadziei i wiary w życie pozagrobowe.
Trzeba jednak wiedzieć, że jeszcze w starożytnym Egipcie jajka dekorowano, ponieważ przypisywano im nadzwyczajną moc. W wielu religiach jajko symbolizuje miłość, płodność i zdrowie.
Czego symbolem jest pisanka?
Symbol jajka wielkanocnego tak bardzo zakorzenił się w chrześcijańskiej tradycji, że dziś trudno wyobrazić sobie Wielkanoc bez kolorowych pisanek. One także są symbolem nowego życia i triumfu życia nad śmiercią.
Tradycja malowania jaj jest bardzo stara. Zwano je wtedy pisankami. Już Owidiusz i Pliniusz wspominają o malowanych jajkach. W starożytnym Egipcie był podobno zwyczaj zdobienia ich rysunkami skarabeuszy, w Chinach natomiast dekorowano skorupki wizerunkami ptaków i kwiatów. Najstarsze natomiast ślady polskich pisanek odkryto podczas prac wykopaliskowych w Opolu i datowane są na wiek X.
Nazwy barwionych jaj zależą od sposobu, w jaki zostały one ozdobione. Kraszanki, bryczki lub malonki to jajka zafarbowane na jeden kolor. Jeżeli na jednolitym tle wyskrobiemy deseń – takie jajko nazywa się skrobanką lub rysowanką. Pisankę otrzymamy, jeżeli ozdobimy jajko różnokolorowymi ornamentami, przez pokrycie woskiem fragmentów rysunku, np. kwiatów czy listków, a następnie zanurzenie w barwnikach, odbarwienie w occie i znów narysowanie wzorów, aby ponownie je utrwalić w barwniku.
Do ozdabiania pisanek używano igły lub rurki blaszanej o cienkim końcu. Pisak zanurzano w ciepłym wosku i zdobiono jajko z niezwykłą wprawą, nanosząc na nie ornamenty według własnego pomysłu. Wzory pisanek zmieniały się i przekształcały przez stulecia. Początkowo były to pojedyncze kreślenia, później z kilku prostych linii równoległych lub na krzyż wytworzyły się zadziwiająco złożone, bogate wzory.
fot. Adobe Stock
Inspiracją dla wzorów była sama przyroda, a także fantazja artysty. Zwyczajny owoc trzmieliny dał wzory aż dwunastu typom pisanek. Dzwonek polny był inspiracją do wykonania pisanki w dzwoneczki, gałązka sosnowa w sosenki, topola w topoliki, kogut w koguciki itd.
Jajka na Wielkanoc - zwyczaje
Zwyczaje wielkanocne w Polsce dawniej często wiązały się z jajkami. Obdarowywano się nimi nawzajem, a każdy cieszył się, jeśli jego pisanka była chwalona przez innych. Chłopiec ofiarując pannie pisankę wyrażał w ten sposób swoje gorące uczucia.
Pisanki stanowiły też zwyczajowy wykup dziewcząt przed oblaniem wodą w lany poniedziałek. Nie wolno było wyrzucać skorupek święconych jaj, można je było jedynie spalić w piecu. Często wieszano je na drzewach, aby zapewnić w sadzie dorodne owocowanie.
Polskie zwyczaje ludowe nakazywały np. położenie jajka na progu stajni, gdy po raz pierwszy wyprowadzano bydło w pole. Jajko oddawano później komuś biednemu z prośbą o modlitwę, by bydło dobrze się chowało, a krowy dawały dużo mleka. W każdy narożnik nowego domu kładziono jajko na szczęście. Przy budowie domów murowanych, do zaprawy wapiennej dodawano jajka, które ją cementowały.
Tradycja święcenia jaj jest bardzo stara i pochodzi ze średniowiecza. Ma swój początek w środowiskach klasztornych, w czasach, gdy post był przestrzegany tak surowo, że zabraniał on spożywania również jaj. Poświęcony pokarm miał zapobiec chorobie po długich wyrzeczeniach postnych i zapewnić błogosławieństwo dla duszy i ciała.
Artykuł powstał na podstawie tekstu opublikowanego w tygodniku „Źródło”. Pierwotnie został opublikowany 25.03.2010.
Zobacz jak ozdobić jajka na Wielkanoc:
Jak wykonać oryginalne pisanki wielkanocne?
Pisanki ombre, galaktyczne, wełniane
Domowe farbowanie jajek cebulą, herbatą, burakami itp.
