Od lat 30-tych XX wieku coraz więcej badaczy zaczęło bliżej zajmować się problematyką snu. Fakt istnienia jakiegoś świata, pozostającego niejako poza kontrolą świadomości, od zawsze frapował ludzi. Dzięki badaniom nad fizjologią snu wiemy już, że sen jest przywilejem każdego człowieka, a dodatkowo mamy także pewność, że poza nami śnią także i zwierzęta.
Zobacz także: Świat snów
Fazy snu
Mózg człowieka podczas snu znajduje się na różnych poziomach świadomości. Pozwala to na wyróżnienie tzw. fazy snu, które przedstawiają się następująco:
1. faza 0 – moment, w którym śpiący przestaje już czuwać, a zaczyna drzemać; na tym etapie człowiek pozostaje częściowo świadomy, to znaczy, że nadal może odpowiadać na zadawane pytania, ale będzie konstruował zdania bez sensu, nielogiczne i niespójne; faza 0 sprzyja rozluźnieniu, wykorzystuje się ją w hipnozie i sugestii;
2. faza 1 – faza ta trwa zwykle od 30 sekund do 10 minut; charakteryzuje się głębokim rozluźnieniem organizmu, które objawia się, m.in. uspokojeniem oddechu czy obniżeniem ciśnienia krwi oraz temperatury; pełne wybudzenie podczas fazy 1 jest całkowicie możliwe i nie sprawia większych problemów;
3. faza 2 i 3 – następuje zwolnienie pracy mózgu;
Zobacz także: Rodzaje snów
4. faza 4 – charakteryzuje ją niska aktywność mózgu (podobna do tej, jaką człowiek ma, gdy jest poddany narkozie lub znajduje się w śpiączce); faza 4 jest inaczej nazywana fazą głębokiego snu; zazwyczaj śniący zapada w nią w około 30 minut od momentu zaśnięcia; trwa zazwyczaj około 30 minut;
5. faza REM – występuje ona zawsze po zakończeniu każdego cyklu, tj. po fazie 4 snu (w trakcie snu człowiek przechodzi od 4 do 5 cykli snu); po każdym następnym cyklu faza REM wydłuża się, by ostatecznie osiągnąć długość około 45 minut; faza REM jest podobna do stanu czuwania, stąd też nazywa się ją także stanem snu paradoksalnego (z jednej strony obserwujemy zwiotczenie mięśni i zanik reakcji odruchowych, a z drugiej – aktywną pracę mózgu i rdzenia kręgowego, co objawia się m.in. przyspieszonym oddechem, wzrostem temperatury oraz wzrostem ciśnienia krwi); faza ta ma ogromne znaczenie w okresie rozwoju człowieka.
Faza REM i marzenia senne
Naukowcy jeszcze do niedawna sądzili, że marzenia senne występują wyłącznie w fazie REM. Było to podyktowane tym, że większość ludzi wybudzonych w tym momencie snu była w stanie opowiedzieć mniej więcej o tym, o czym śniła przed chwilą. Jednak dalsze badania wykazały już z całą pewnością, że sny pojawiają się w każdej fazie snu, tyle że pozostałych zwykle się nie pamięta. Możliwe, że przyczyny należy upatrywać w poziomie aktywności mózgu podczas snu, która z pewnością jest największa podczas fazy REM.