Gdy mowa jest o marzeniach sennych, zwykle przychodzą nam na myśl niezwykłe i fantastyczne zdarzenia przeżywane we śnie. Spotykamy tam bowiem ludzi, którzy już dawno nie żyją, przenosimy się niezwykłym sposobem w dalekie kraje, rozmawiamy ze zwierzętami, posiadamy cudowne umiejętności, na jawie zupełnie nieprawdopodobne. Gdyby ktoś nam o tym opowiadał na serio, uznalibyśmy go za szaleńca.b
Obrazy senne
Spróbujmy określić, na czym polega, szczególny charakter świata snów. Często sceneria zmienia się nagle, ale bywa, że obrazy powoli się przenikają. Wracają z przeszłości ludzie i zdarzenia. Struktura czasu i przestrzeni jest rozchwiana. Ważną cechą rzeczywistości marzeń sennych jest swoista nieuchronność. Zdarzenia i przedmioty pochłaniają całą uwagę, nie sposób się od nich uwolnić i pomyśleć o czymkolwiek innym.
We śnie, w przeciwieństwie do jawy, nie można myśleć o czymkolwiek innym niż to, co się w danej chwili dzieje. Sceneria snu wypełnia całą psychikę i nie starcza już miejsca na refleksję. Ta jednotorowość warunkuje szczególną odrębność świata snów. Aczkolwiek w świecie tym pojawiają się inni ludzie, we śnie jest się niewypowiedzianie samotnym, z nikim nie można podzielić losu.
Rzeczywistość snu jest tak przerażająco namacalna, że nie ma sposobu się od niej odgrodzić, cokolwiek przemyśleć i ocenić. Dlatego też najbardziej niewiarygodne przypadki nie budzą zdumienia i nikt się we śnie nie chwyta za głowę i nie woła: "Przecież to niemożliwe".
Wspomnienie snu
Zazwyczaj ten świat ułudy rankiem się rozwiewa i pozostaje po nim tylko niejasne wspomnienie. Po obudzeniu się wiemy tylko tyle, że coś się nam śniło, ale co, tego nie możemy sobie przypomnieć. Biorąc pod uwagę fakt, że co noc spędzamy prawie 2 godziny we śnie REM , w którym to stadium marzenia senne są bardzo częste, zastanawiające jest jak niewiele pamiętamy z feerii snu. Nawet, gdy zbudzimy się wprost z marzenia sennego i cały ten świat stoi nam jeszcze przed oczyma jak żywy, każda próba pochwycenia go w słowa jest wysoce nieudolna. Możemy odtworzyć przebieg wydarzeń, ale nie sposób przekazać szczególny koloryt uczuciowy snu.
Badania nad zjawiskiem snu
Co się zazwyczaj dzieje we śnie? O czym marzą zwykli ludzie? Nie miał racji Nietzsche, gdy postulował: "Albo nie śnić wcale albo zajmująco". Marzenia senne są na ogół pospolite i nieciekawe. Do takiego wniosku doszli na podstawie szeroko zakrojonych badań amerykańscy uczeni. Po przeprowadzeniu badań i przejrzeniu wielkiego materiału okazało się, że treść marzeń sennych, wbrew powszechnemu mniemaniu, wcale nieczęsto jest osobliwa i niezwykła. Cechy te mają po prostu te sny, które zostają nam w pamięci, o snach pospolitych zapominamy. Z wymienionych badań wynika jeszcze parę innych ciekawych spraw. Okazało się, że w większości snów występuje co najmniej jedna znana osoba. W około 1/3 marzeń sam śniący lub występujące we śnie osoby działają, rozmawiają, przysłuchują się lub przyglądają temu, co się dzieje. W 1/3 snów ich bohaterowie poruszają się, chodzą, podróżują.
W przeciwieństwie do jawy aktywność we śnie nie wymaga żadnego wysiłku, człowiek porusza się lekko i bez trudu. Rzadko występują we snach codzienne, tak częste na jawie czynności jak sprzątanie, naprawianie odzieży, pisanie na maszynie. Treść snów częściej jest przykra niż przyjemna. Klęska, niepowodzenia i zawód śnią się nam częściej niż fortuna i sukcesy.
Czyjaś wrogość śni się częściej niż przyjaźń. Mimo doświadczeń, które byłyby wstrząsające na jawie, w marzeniu sennym towarzyszące im uczucia są zaskakująco blade i nieodpowiednie do grozy położenia. Jednak lęk i groza wypełniają ponad 1/3 snów, radosne odczucia zdarzają się rzadziej. Badanie marzeń sennych przestało być wiedzą tajemną, i prawie z dnia na dzień stało się przedmiotem dociekań przyrodniczych. Postęp taki zawdzięczamy przede wszystkim możliwości wglądu w treść snów w chwili nieomal bezpośredniego przejścia marzenia sennego w jawę.
Ku zaskoczeniu wielu ludzi przekonanych, że nigdy nic się im nie śni lub też, że sny miewają bardzo rzadko, okazało się, że każdy człowiek co noc śni wielokrotnie. Różne problemy, na przykład, jak długo trwa marzenie senne, które niegdyś były przedmiotem namiętnych sporów, można dziś rozwiązać za pomocą doświadczeń naukowych.
