Uroczystość Wszystkich Świętych w Kościele katolickim obchodzi się 1 listopada. 2 listopada obchodzi się natomiast Dzień Zaduszny, czyli wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych. Zazwyczaj różnice między znaczeniem tych dni zacierają się, a oba powszechnie określa się mianem „święta zmarłych”.
I trudno się temu dziwić, bo jeszcze w PRL-u właśnie taki świecki charakter starano się nadać uroczystości Wszystkich Świętych.
Spis treści:
- Wszystkich Świętych a Dzień Zaduszny - różnice
- Wszystkich Świętych - zwyczaje w Polsce
- Wszystkich Świętych - zwyczaje na świecie
Wszystkich Świętych a Dzień Zaduszny - różnice
Uroczystość Wszystkich Świętych obchodzi się w Kościele katolickim od IX wieku. Obchody na 1 listopada wyznaczył papież Grzegorz IV w 837 roku. Tego dnia wspomina się nie tylko świętych kanonizowanych i beatyfikowanych, lecz także wszystkich wiernych zmarłych, którzy wiedli życie nacechowane świętością. Również dlatego potocznie przyjęło się, że Wszystkich Świętych nazywa się Świętem Zmarłych.
Wywodzi się z tradycji oddawania czci męczennikom, którzy poświęcili swoje życie dla Chrystusa.
Dzień Zaduszny ustanowił opat benedyktynów św. Odilon w 998 roku, zarządzając na dzień 2 listopada modlitwy za dusze wszystkich zmarłych. W XIII wieku zwyczaj ten stał się powszechny w Kościele rzymskim. W tym dniu Kościół modli się w intencji zmarłych, których dusze cierpią w czyśćcu i nie mogą wejść do Królestwa Niebieskiego.
W wielu krajach, głównie w Ameryce Południowej, charakter obchodów ma typowo radosny charakter. Świętuje się 1 i 2 listopada, na cmentarzach odbywa się piknik, a wierni ufają, że ich bliscy tego dnia odwiedzają ich i raz w roku mogą nacieszyć się z towarzystwa rodziny i przyjaciół.
Wszystkich Świętych - zwyczaje w Polsce
Opisując zwyczaje towarzyszące uroczystości Wszystkich Świętych, warto skupić się zarówno na obchodach 1 i 2 listopada, a także nocy poprzedzającej Dzień Zaduszny.
1 listopada w Kościele katolickim śpiewa się litanię do Wszystkich Świętych, która należy do najstarszych litanijnych modlitw.
2 listopada Kościół modli się w intencji zmarłych, których dusze cierpią w czyśćcu i nie mogą wejść do Królestwa Niebieskiego. W Polsce od XV wieku stosuje się formę wypominek, czyli modlitwy błagalnej za dusze zmarłych z odczytaniem ich imion przez kapłana, zazwyczaj na cmentarzu.
fot. Adobe Stock
Dziady - zwyczaje na Wszystkich Świętych
Chyba najbardziej znanym obrzędem kojarzonym z dniem Wszystkich Świętych i Dniem Zadusznym, są dziady (diedy, pominki, pominalne soboty), które stały się inspiracją do stworzenia słynnego dzieła Adama Mickiewicza. Był to wprawdzie obrzęd pogański, jednak warto wiedzieć, że podobne uroczystości na wschodzie Polski odprawiano jeszcze w XIX wieku.
Przedchrześcijański zwyczaj polegał na rozpalaniu ognisk na mogiłach i na rozstajach dróg, co miało odgonić złe moce, a duszom pomóc w zaznaniu spokoju.
Zwyczaj karmienia żebraków w Święto Zmarłych
Powszechnym zwyczajem na Wszystkich Świętych było także przynoszenie jedzenia przed kościoły i cmentarze i wręczanie go żebrakom (dziadom proszalnym), by ci wyprosili dla ich bliskich zmarłych zbawienie. Bogatsi mieszkańcy oferowali nawet nocleg i ucztę, wierząc, że ich bliscy po śmierci mogli przybrać postać żebraka.
Dziś 1 i 2 listopada nawiedza się cmentarze, a na grobach pali znicze i składa kwiaty.
fot. Adobe Stock
Jeszcze na początku XX wieku dzień przed uroczystością gospodynie wypiekały specjalne chlebki zwane heretyczkami lub powałkami, specjalnie dla dziadów proszalnych. Wierzono, że 1 listopada nie wolno rozpalać ognia w piecu, ponieważ groziło to pożarem. Uważano, że piec jest miejscem, w którym przebywają duchy.
Zacięte kłótnie i bójki żebraków o wynoszone jedzenie, wzbudzały gniew księży, którzy z kolei nawoływali wiernych do tego, by ofiary składali do skarbon. Dziś na Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny przed cmentarzami w dużych miastach spotkać można stragany z pańską skórką i preclami, a nawet watą cukrową.
fot. Adobe Stock
Taki charakter świętowania spotyka się z powszechną krytyką społeczeństwa, choć w innych krajach nie budzi zdziwienia.
Wszystkich Świętych - zwyczaje na świecie
Obchody 1 i 2 listopada na świecie przybrały odmienny charakter od tego, do jakiego jesteśmy przyzwyczajeni w Polsce. Zaduma nad przemijaniem ustępuje miejsca radości, wywołanej spotkaniem z bliskimi, którzy już odeszli.
Dzień Zmarłych w Meksyku
W Meksyku 1 listopada obchodzi się Día de los Angelitos, poświęcony duszom dzieci, natomiast 2 listopada to Día de los Muertos - poświęcony dorosłym. W domach budowane są specjalne ołtarzyki ze zdjęciami zmarłych bliskich, ozdabiane kwiatami i bogato zastawiane smakołykami, które za życia lubił ich bliski. Wierzy się, że tego dnia dusze zmarłych przybywają w odwiedziny.
Na ulicach miast odbywa się procesja ku czci zmarłych, na cmentarzach ma miejsce piknik, muzykę zapewniają mariachi. Wszędzie pełno jest ozdób i słodkości z motywem kościotrupa, a dużym powodzeniem cieszą się cukrowe czaszki. Święto ma typowo radosny wymiar.
fot. Adobe Stock
Wszystkich świętych - zwyczaje w USA i w Wielkiej Brytanii
W Stanach Zjednoczonych obchodzi się Wieczór Wszystkich Świętych (All Hallows Eve), znany zresztą niemal na całym świecie, a pochodzący od Celtów. Tego dnia dzieci i młodzież przebierają się w upiorne kostiumy i pukają do drzwi domów z pytaniem „cukierek albo psikus”.
fot. Adobe Stock
Wszystkich Świętych - zwyczaje w Japonii
Japońskie święto O-bon obchodzi się nie w listopadzie, ale w połowie lipca lub sierpnia. Tradycyjnie nawiedza się cmentarze, gdzie składa się ofiary. Japończycy wierzą, że dusze ich bliskich zmarłych zstępują na ziemię, dlatego ustawiają mukaebi (ognie powitalne), które mają duchom ułatwić trafienie do celu.
Wszystkich Świętych - zwyczaje w Hiszpanii
W Święto Zmarłych w Hiszpanii na cmentarzach można zwykle spotkać tłumy ludzi ubranych na czarno, którzy składają kwiaty i modlą się za dusze zmarłych.
W Andaluzji obchodzi się święto Tosantos, w halach miejskich targowisk układa się kompozycje z osobliwych kukieł, przypominających polityków.
W Katalonii odbywa się fiesta Castañada, podczas której można kupić grillowane słodkie kasztany oraz słodycze kształtem przypominające kości świętych.
Czytaj więcej na temat zwyczajów w Kościele katolickim:
Symbole i zwyczaje bożonarodzeniowe - skąd się wzięły?
Wielki Piątek - zwyczaje i post ścisły
Ślub symboliczny - co to takiego?
