La Garde Imperiale, czyli Cesarska Gwardia była strategiczną rezerwą francuskiej Wielkiej Armii oraz przyboczną strażą Napoleona w latach 1804-1811. Elitarne jednostki wojskowe pod dowództwem Cesarza, liczące ponad 11 tys. ludzi, uczestniczyły w kampaniach okresu napoleońskiego, by dojść do swego kresu pod Waterloo, gdzie zostały ostatecznie rozwiązane. Ich poczynania obfitowały jednak w czyny i słowa, które nie zostaną szybko zapomniane.
Spory w tym udział grenadierów pieszych i konnych Cesarskiej Gwardii. Uprzywilejowanych rangą, składających się po części z weteranów dawnej Gwardii Królewskiej, Napoleon nazywał pieszczotliwie „starymi zrzędami”. Podwładni stosowali jednak wobec nich tytuł „Monsieur”. Wiele potyczek Gwardii przeszło do legendy (bitwa pod Marengo, pod Aspern). W większej części – nie uczestniczyli, stanowiąc rezerwę lub nie angażując się bezpośrednio. Ale wychodząc pod ostrzał zawsze prezentowali odwagę i humor.
Bitwa pod Pruską Iławą
Grenadierzy konni dołączyli do walki dopiero podczas jednej z najkrwawszych bitew epoki napoleońskiej – pod Pruską Iławą, prowadzonej w mroźnym lutym 1807 roku, kiedy to doszło do wielkiej szarży kawalerii. Świszczące nad głową pociski i setki rannych nie nastrajały optymistycznie, mimo to generał Louis Lepic, dowódca grenadierów, widząc ich przestrach, zawołał: „Głowy do góry, to tylko kule a nie gówno!” (Haut les têtes! La mitraille n'est pas de la merde!). Podczas walk generał niemal dostał się do rosyjskiej niewoli – tak przynajmniej myśleli grenadierzy. Gdy udało mu się przebić z powrotem na francuską stronę, zbeształ ich za to twierdząc, że „cesarz może otrzymać raport o jego śmierci, ale nigdy o tym, że się poddał”.
Bitwa pozostała nierozstrzygnięta, a żołnierze, którzy dotrwali do jej końca, zamiast „Niech żyje Cesarz!” wołali: „Niech żyje pokój!” (Vive Le Paix!). Marszałek Michel Ney podsumował ją następnego dnia po zakończeniu walk słowami „Co za masakra! I to bez żadnego rezultatu!” (Quel massacre! Et sans rezultat!).
Bitwa pod Aspern
Gdy 1809 roku w starciu z wojskami austriackimi pod Aspern grenadierzy padali od ciosów wroga pod nogi swego dowódcy, jednego z najsławniejszych w Cesarskiej Gwardii generała Jean-Marie-Pierre-François Lepaige Dorsenne, miał on ponoć powiedzieć: „Waszemu generałowi nic nie jest. Możecie na niego liczyć, on będzie wiedział jak umrzeć na posterunku”.
Bitwa pod Waterloo
Koniec Gwardii Cesarskiej nastąpił pod Waterloo. 18 czerwca 1815 roku do końca walczył pułk grenadierów pieszych. Na wysuniętą przez stronę angielską propozycję: „Poddajcie się, waleczni Francuzi!” miała paść odpowiedź generała Pierre’a Cambronne’a: „Gwardia umiera, ale się nie poddaje!” (La garde meurt, mais elle ne se rend pas). Historycy twierdzą jednak, że tak naprawdę powiedział: „Gówno!” (Merde!), a oficjalna wersja została wymyślona przez francuską prasę.
Gdy wydawało się, że Brytyjczycy przegrywają bitwę, wśród oddziałów francuskich rozległ się krzyk: „Gwardia ustępuje!” (La Garde recule!). I był to już prawdziwy koniec Gwardii Cesarskiej.
