Układ pokarmowy zaczyna się rozwijać około 3. tygodnia życia płodowego. W trakcie całej ciąży zachodzą w nim zmiany dotyczące zarówno budowy, jak i funkcji. Po urodzeniu następuje systematyczne doskonalenie jego czynności, aż do osiągnięcia pełnej dojrzałości około 3. roku życia dziecka.
W czasie życia płodowego układ pokarmowy bardzo istotnie się zmienia i rozwija. Narządy ważne dla funkcjonowania układu pokarmowego takie jak trzustka i wątroba, podejmują swoje funkcje już w czasie ciąży.
Prawidłowy rozwój układu pokarmowego w czasie ciąży zależy między innymi od sposobu żywienia przyszłej mamy. Udowodniono zależność między prawidłowym odżywianiem podczas ciąży a zdrowiem dziecka w przyszłości, a ten kluczowy dla rozwoju dziecka czas od poczęcia przez pierwsze lata życia określa się mianem 1000 pierwszych dni.
Czy picie kawy w ciąży jest niebezpieczne dla dziecka?
Jak dojrzewa układ pokarmowy maluszka?
Dziecko przychodzi na świat z na tyle rozwiniętym przewodem pokarmowym, aby móc prawidłowo i bezpiecznie funkcjonować poza organizmem mamy. Istnieją pewne odrębności w budowie układu pokarmowego charakterystyczne dla wieku niemowlęcego i wczesnodziecięcego. W ślinie brakuje niektórych substancji antybakteryjnych, stąd u noworodków i niemowląt karmionych mlekiem modyfikowanym, zalecane jest sterylizowanie butelek.
Przełyk noworodka jest krótszy, szerszy i ma znacznie mniejszą pojemność, a napięcie mięśnia dolnego zwieracza przełyku jest obniżone. Wszystko to sprzyja ulewaniu treści pokarmowej. W okresie niemowlęcym zmienia się również pojemność żołądka, z objętości ok. 5 ml po urodzeniu do 80-150 ml pod koniec pierwszego miesiąca życia.
W pierwszych latach życia wzrasta wydzielanie enzymów trawiennych, biorących udział w trawieniu poszczególnych składników pokarmowych. Z tego powodu u wielu noworodków obserwuje się luźniejsze stolce, tzw. stolce przejściowe, będące wynikiem zmniejszonej aktywności enzymu (laktazy, która rozkłada tzw. cukier mleczny (laktozę) zawarty w mleku mamy.
W pierwszych miesiącach życia doskonali się również czynność wątroby, pozwalając między innymi na tworzenie zapasów substancji energetycznej, zwanej glikogenem. Z kolei pełne wydzielanie enzymów trawiennych
następuje dopiero pod koniec 1. roku życia. W pierwszych latach życia dojrzewa również bariera jelitowa, ale charakterystyczna dla niemowląt i dzieci do 2 roku życia wzmożona przepuszczalność nabłonka jelitowego sprzyja rozwojowi alergii w tym okresie.
Jakie są dolegliwości układu pokarmowego u niemowląt?
Niedojrzałość układu pokarmowego niemowlęcia wraz z towarzyszącą
niedojrzałością układu nerwowego jest przyczyną niektórych dolegliwości
obserwowanych u niemowląt i budzących duży niepokój rodziców.
Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego wynikające z jego „niemowlęcej” niedojrzałości często współistnieją z przejściową nietolerancją laktozy i/lub nadwrażliwością na alergeny pokarmowe. Do najczęstszych czynnościowych zaburzeń przewodu pokarmowego, charakterystycznych dla okresu niemowlęcego, są: ulewania, kolki niemowlęce oraz czynnościowe zaburzenia oddawania stolca (tzw. dyschezja niemowlęca).
Wyjaśnienie rodzicom istoty tych zaburzeń i położenie nacisku na ich przejściowy charakter pozwala często uniknąć niepotrzebnych badań diagnostycznych, zmiany sposobu karmienia lub stosowania leków. Należy zwracać uwagę na samopoczucie maluszka w czasie, gdy rodzice nie obserwują dolegliwości oraz na przyrosty masy ciała. Jeśli niemowlę przez większość dnia jest zadowolone, spokojne, chętnie je i prawidłowo przybiera na masie ciała, najbardziej prawdopodobną przyczyną dolegliwości jest właśnie czynnościowa niedojrzałość przewodu pokarmowego.
Dlaczego karmienie piersią jest takie ważne dla dziecka?
Prawidłowe dojrzewanie funkcji układu pokarmowego niemowlęcia zależy od sposobu żywienia. Szczególnie korzystny jest wpływ karmienia piersią. Wynika to zarówno z unikalnego składu pokarmu mamy, dostosowanego do bieżących potrzeb dziecka, jak i emocjonalnego aspektu karmienia piersią. Dlatego u niemowląt karmionych piersią rzadziej obserwujemy nasilone kolki, ulewania czy inne objawy budzące niepokój rodziców. Zgodnie z aktualnymi rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz europejskich towarzystw naukowych niemowlęta powinny być karmione wyłącznie pokarmem matki do ukończenia 6. miesiąca życia, a karmienie piersią można kontynuować nawet do 2. roku życia. Ponadto, w świetle badań naukowych, podkreśla się, że karmienie mlekiem mamy zmniejsza ryzyko wystąpienia w przyszłości chorób, takich jak: nadciśnienie, hipercholesterolemia, nadwaga i otyłość oraz cukrzyca typu.
Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt. Mleko matki zawiera wszystkie składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.
Jakie mleko jest dla niemowląt najmniej odpowiednie?
*Bibliografia*
1. https://www.bebiklub.pl/delikatny-brzuszek
2. Shamir R, van Elburg R, Knol J, Dupont Ch. Significance of the Gut Microbiota and Nutrition Developmnet and Future Health. Essential Knowlege Briefings. 2015.
3. Vandenplas Y, Ludwig T, Szajewska H: „Zdrowie jelit we wczesnym dzieciństwie: konsekwencje i leczenie chorób przewodu pokarmowego”
4. Agostoni C, Braegger C, Decsi T, et al. Breast- feeding: A commentary to the ESPGHAN Committee on Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2008; 46: 99-110.
Autor: dr n. med. Agnieszka Krzywicka, pediatra, gastroenterolog, ekspert BebiKlub.pl
