Przedwczesny poród wiąże się dla rodziców z wieloma trudnymi decyzjami. Jedną z nich jest wybór sposobu żywienia swojego dziecka. Mamy wcześniaków zachęca się do karmienia naturalnego, a w przypadku gdy nie jest to możliwe, korzysta się z Banku Mleka lub sztucznych mieszanek specjalnie skomponowanych dla najmniejszych dzieci. Decyzja należy do rodziców, jednak warto pamiętać o tym, że pokarm matki to najlepsze lekarstwo, jakie można sprezentować swojemu dziecku.
Spis treści:
- Mleko matki lekarstwem dla wcześniaka
- Suplementacja mleka kobiecego
- Pobudzenie i utrzymanie laktacji
- Co robić, gdy pokarmu jest za mało?
- Przechowywanie mleka kobiecego
- Dlaczego warto odwiedzić neurologopedę?
Mleko matki lekarstwem dla wcześniaka
Sterowany hormonalnie proces wytwarzania pokarmu zaczyna się już ok. 16 tygodnia ciąży, a po porodzie wchodzi w drugą fazę. Mleko, które pojawia się jako pierwsze, tzw. siara jest najbardziej wartościowe i powinno być podane dziecku jako pierwszy posiłek. W przypadku wcześniaków, które często nie przyjmują jeszcze pokarmu doustnie, wystarczy nawet kilka kropli. Nawilżają i odżywiają one śluzówkę jamy ustnej, przełyku, żołądka oraz jelit, a także przekazują maleństwu ogromne ilości przeciwciał, których najwięcej jest właśnie w pierwszym mleku.
Mleko matki wcześniaka różni się od mleka matki dziecka urodzonego o czasie, jest bardziej kaloryczne i dostosowane do potrzeb niedojrzałego organizmu. Zawiera tyle samo cukrów i witamin, ma jednak wyższe stężenie białek, tłuszczów, minerałów oraz właśnie przeciwciał.
Wyniki badań wskazują, że wcześniaki karmione mlekiem matki są mniej narażone na infekcje układu oddechowego i moczowego, oraz na wystąpienie posocznicy czy martwiczego zapalenia jelit w okresie okołoporodowym. Rzadziej występuje u nich także retinopatia (choroba oczu typowa dla dzieci przedwcześnie urodzonych). W późniejszym wieku dzieci te wykazują też wyższe parametry rozwoju funkcji poznawczych niż te żywione sztuczną mieszanką. Mają wyższy iloraz inteligencji i są rzadziej hospitalizowane. Pokarm matki jest lepiej tolerowany przez niemowlęta, bowiem oprócz wartości odżywczych zawiera także unikatowe właściwości: enzymy, hormony, czynniki odpornościowe i przeciwzapalne.
Suplementacja mleka kobiecego u wcześniaków
Czasami zachodzi konieczność uzupełnienia mleka matki o tak zwany wzmacniacz pokarmu, czyli mieszankę hydrolizatów białek krowich, cukrów i mikro oraz makroelementów. Lekarz zaleca jego zastosowanie przy zwiększonych potrzebach żywnościowych dziecka. Poza tym wcześniaki często otrzymują dodatkowo 4 składniki o szczególnym znaczeniu dla ich rozwoju:
- kwasy DHA (wspomagają rozwój mózgu oraz wzroku),
- witaminy D i K (pierwsza wspomaga wzrost i rozwój kości, druga sprzyja krzepnięciu krwi),
- żelazo (odpowiedzialne za transport, wchłanianie, metabolizm oraz magazynowanie tlenu przez czerwone krwinki, zalecane wcześniakom ze względu na brak zapasów z okresu płodowego).
Pobudzenie i utrzymanie laktacji
Ponieważ w większości wypadków wcześniak zaraz po porodzie rozdzielany jest z matką, a rozłąka ta trwa z przerwami od kilku do kilkudziesięciu tygodni, wzbudzenie, a potem utrzymanie laktacji nie jest prostym zadaniem. Niektóre wcześniaki karmione są pozajelitowo, większość przez jakiś czas przyjmuje pokarm przez sondę, dopiero największe dzieci uczą się pić z butelek ze specjalnymi smoczkami dla wcześniaków lub bezpośrednio z piersi matki. Dlatego krótko po porodzie większość matek wcześniaków odciąga mleko laktatorem. Niektóre z nich robią to przez wiele miesięcy. Przede wszystkim więc od zaangażowania mamy zależy, czy i jak długo dziecko będzie karmione naturalnie.
Laktator służy oczywiście do odciągania pokarmu, ale w pierwszym etapie również do pobudzenia laktacji. Na oddziałach neonatologicznych można zasięgnąć porady doradcy laktacyjnego, który wyjaśni, w jaki sposób stymulować piersi do produkcji większej ilości mleka. Na początku będzie go bowiem niewiele (kilka- kilkanaście mililitrów). Możliwe, że nie wystarczy nawet na pierwsze posiłki dla dziecka, choć wcześniak je naprawdę niewiele. Nie można się jednak zniechęcać, kluczem jest bowiem regularna stymulacja i używanie odpowiedniego sprzętu.
Odciąganie należy rozpocząć najwcześniej jak to możliwe, w ciągu pierwszej doby po porodzie. Zaleca się, by przerwy pomiędzy sesjami wynosiły ok. 3-4 godziny, czyli minimum 6 sesji na dobę (noworodek je 8-12 razy na dobę, również w nocy). Jeśli laktacja przebiega efektywnie, w 6-7 dobie po porodzie ilość odciąganego mleka nie powinna być mniejsza niż 500 ml. Jeśli jest inaczej, należy jak najszybciej poszukać przyczyny niepowodzeń.
Pamiętajmy, że po każdej sesji odciągania wszystkie elementy końcówek osobistych laktatora, należy dokładnie umyć i zdezynfekować. Można kupić specjalne torebki do sterylizacji albo wyparzyć plastikowe elementy we wrzątku. Czynności te zajmują niestety podobną ilość czasu co samo odciąganie, dlatego nieoceniona jest tutaj pomoc partnera. Gdy mama karmi niemowlę odciągniętym mlekiem, tata może zająć się stroną organizacyjną.
fot. Karmienie wcześniaka przez sondę/ Adobe Stock, Ramona Heim
fot. Karmienie wcześniaka z butelki/ Adobe Stock, Donald Joski
Co robić, gdy pokarmu jest za mało?
Niestety, mama wcześniaka musi przywyknąć do odciągania mleka w bardzo różnych warunkach. Nie tylko w zaciszu domowym, ale też w szpitalu, przychodni lekarskiej, czy innych miejscach publicznych. Początkowo może to być krępujące i wpływać na ilość pokarmu. Na oddziałach neonatologicznych często znajdują się specjalne pokoje laktacyjne przeznaczone właśnie dla mam wcześniaków. Warto o tym wiedzieć, by zapewnić sobie możliwie jak najbardziej komfortowe warunki.
Ważny jest również odpowiedni laktator. Na rynku dostępnych jest wiele modeli, począwszy od tych ręcznych na jedną pierś, skończywszy na podwójnych elektrycznych sprzętach z różnymi udogodnieniami typu gorsety. Te ostatnie są najdroższe, ale przy wielomiesięcznym regularnym odciąganiu mleka – niezbędne. Zamiast kupować, można je wypożyczyć (zajmuje się tym m.in. Fundacja Wcześniak Rodzice-Rodzicom), należy jednak pamiętać, że zestaw wymiennych końcówek i tak musi być nowy, nieużywany wcześniej przez żadną inną kobietę.
Elektryczne laktatory posiadają możliwość regulacji siły ssania odpowiednio do progu bólowego i potrzeb danej kobiety i co istotne odwzorowują naturalny rytm ssania dziecka (faza stymulacji produkcji pokarmu i faza aktywnego wypływu mleka). Niektóre z nich dają możliwość dopasowania lejka końcówki laktatora do anatomicznych cech budowy piersi matki. Te na dwie piersi dodatkowo znacząco skracają czas odciągania mleka, co przy konieczności powtarzania tej czynności co 3 godziny jest bardzo wygodne. Wybór odpowiedniego laktatora może bardzo pomóc pobudzić laktację.
Wielu doradców laktacyjnych zaleca też włączenie do standardowej diety mamy karmiącej suplementację naturalnym roślinnym środkiem Femaltiker. Jego prolaktogenne działanie i bezpieczeństwo potwierdziły badania kliniczne.
fot. Odciąganie mleka laktatorem/ Adobe Stock, joey333
Przechowywanie mleka kobiecego
Gdy mamie uda się już rozkręcić laktację, może wystąpić zupełnie inny problem – w pewnym momencie mleka może być bowiem za dużo. Wcześniaki jedzą początkowo bardzo niewiele, z każdym dniem ich dieta zwiększa się zaledwie o kilka mililitrów. Na szczęście mleko kobiece można mrozić. Kupuje się w tym celu specjalne woreczki.
Ogólne zasady przechowywania mleka kobiecego:
Mleko świeże: w temperaturze pokojowej (+19 do +25°C) – 4 h (max 6-8h), w temp. wyższej niż pokojowa (>+25°C) – jak najkrócej (max 4h), w lodówce (+4°C) – do 4 dni (96h)
Mleko zamrożone (-20°C): - 3-6 miesięcy
Mleko rozmrożone: w temperaturze pokojowej (+19 do +25°C) – jak najkrócej (max 4h), w lodówce (+4°C) – do 24h od całkowitego rozmrożenia
fot. Mrożenie mleka kobiecego/ Adobe Stock, NorGal
Dlaczego warto odwiedzić neurologopedę?
Gdy po etapie sondy przychodzi czas na butelkę, wcześniak staje przed trudnym zadaniem: musi nauczyć się skoordynować ssanie, połykanie i oddychanie. Jest to ogromne wyzwanie dla malucha, który urodził się bez wykształconych prawidłowych odruchów. Spadki saturacji, krztuszenie się czy ulewanie to normalne zjawiska podczas pierwszych prób karmienia.
W tej wymagającej czynności może pomóc neurologopeda, który pokaże, jak układać dziecko do karmienia tak, by przybrało właściwą pozycją, dobierze odpowiedni smoczek, nauczy rodziców wykonywania masażu buzi maluszka i jej stymulacji. Wszystko to przyda się również na kolejnych etapach rozwoju dziecka, a to dlatego, że te same narządy, które biorą udział w ssaniu, gryzieniu, czy połykaniu odgrywają istotną rolę w procesie powstawania mowy.
To, w jaki sposób noworodek je, pozwala przewidzieć, jak będzie mówić, jakie może mieć nawyki czy dysfunkcje. Dlatego neurologopeda to jeden ze specjalistów, których na pewno warto odwiedzić z wcześniakiem już w pierwszym tygodniach po opuszczeniu z dzieckiem szpitala. Wykrycie ewentualnych nieprawidłowości w i ich skorygowanie na wczesnym etapie pozwoli uniknąć większych problemów w przyszłości.
Czytaj także:
Gdy rodzi się wcześniak… Wszystko to, o czym rodzice muszą wiedzieć
Mama i tata przy inkubatorze. Jak przetrwać trudny czas w szpitalu?
„Skóra do skóry”, czyli z dzieckiem po porodzie
