Jak zadbać o prawidłowy rozwój ruchowy dziecka?

Noworodek przychodzi na świat z niedojrzałym układem nerwowym. Ważne więc, aby w początkowym etapie rozwoju dziecka wykonywać takie czynności pielęgnacyjne, które wypracują u niego prawidłowe odruchy (takie jak dźwiganie głowy, siadanie czy chodzenie).

Dźwiganie głowy

Dźwiganie głowy przez noworodka wymaga aktywnej pracy mięśni brzucha, tymczasem większość maluchów wykorzystuje mięśnie karku. Dzieje się tak z powodu noszenia dzieci na rękach przodem do siebie. W takiej pozycji główka noworodka jest podtrzymywana z tyłu, a dziecko – aby ją utrzymać – napina mięśnie karku i pcha ją do tyłu.
Dzieci noszone w ten sposób bardzo często po położeniu na brzuszku nie potrafią prawidłowo dźwigać głowy – odchylają ją za mocno do tyłu. Aby zapewnić prawidłowy rozwój ruchowy naszego dziecka, niezbędne jest możliwe jak najczęstsze przebywanie dziecka na płaskiej i równej powierzchni zarówno w pozycji na plecach, jak i na brzuchu.
Wobec powyższego, każda ingerencja w postaci przymuszania dziecka do przyjmowania pozycji siedzącej, stawianie dziecka z podparciem za pachy, prowadzanie za rączki, umieszczanie w leżaczkach, nosidełkach, chodzikach jest nieprawidłowa i utrudnia osiągnięcie prawidłowego rozwoju.
Polecamy: Raczkowanie - kolejny sukces niemowlaka

Płaskie powierzchnie najlepsze dla dziecka

W pierwszych trzech miesiącach życia dziecko próbuje osiągnąć jak najbardziej stabilną pozycję w stosunku do podłoża (na plecach oraz brzuchu). Aby było to możliwe, niezbędny jest fizjologiczny wyprost kręgosłupa, od którego w przyszłości zależy jakość ruchu. Na płaskiej powierzchni, leżąc na plecach czy brzuchu, dziecko w każdej chwili może zmienić pozycję, przełożyć główkę na drugą stronę, obrócić się na bok. W trzecim miesiącu życia natomiast coraz częściej utrzymuje ciało w linii środka.
Błędem jest trzymanie dziecka w leżaczku, sztywnym nosidle lub foteliku samochodowym. Leżąc w nich, dziecko pracuje zgodnie z siłą grawitacji, a nie przeciwko niej. Ręce i obręcz barkowa pracują w nieprawidłowych wzorcach ruchowych. Dziecko, chcąc się poruszać, zmienia pozycję na asymetryczną, ale nie jest już w stanie jej zmienić. W takich przypadkach nabiera złych nawyków ustawienia głowy, tułowia oraz stóp, które się utrzymują nawet po wyjęciu go z tych sprzętów. Konsekwencją tego są wady postawy.

Kolejne etapy rozwoju ruchowego u dziecka

Dorosły człowiek potrafi usiąść, wstać i chodzić (każdy trochę inaczej) i jest to wynikiem jego doświadczeń z pierwszego roku życia. Od tych doświadczeń zależy, czy jego postawa ciała będzie zła, czy przedwcześnie zużyje swoje stawy, czy będzie cierpiał na bóle nóg i pleców.

Dziecko uczy się pionizować poprzez kolejne etapy rozwoju: coraz częstsze obroty ciała, przyjmowanie pozycji siadu skośnego, a także próby raczkowania. Ciągle zmienia pozycję, co stymuluje u niego dojrzewanie mechanizmu rotacji kręgosłupa. Pamiętajmy, że siadanie i siedzenie to dwie różne rzeczy. Siadanie to spontaniczna aktywność ruchowa dziecka, która pojawia się w ósmym, dziewiątym miesiącu życia.
Dalszy rozwój to nauka wstawania oraz chodzenia przy meblach, nieśmiałe próby samodzielnego stania oraz pierwsze kroki. Pamiętajmy, że dziecko jest w stanie samo osiągnąć te wszystkie umiejętności, musimy tylko dać mu na to czas.
Nie przyspieszajmy tego, prowadząc dziecko za ręce, ponieważ jego mózg zapamiętuje ten sposób chodzenia i później, już jako dorosły człowiek, chodzi z wysoko uniesionymi ramionami lub jednym (przy prowadzaniu za jedna rękę). Często zdarza się, że przy takim prowadzeniu za ręce dziecko napina się i zaczyna chodzić na palcach.
Wsadzanie dziecka do chodzika powoduje niefizjologiczne obciążanie kręgosłupa (podparcie w okolicach spojenia łonowego), zaburza prawidłowe przetaczanie stopy (odbijanie się na palcach i przodostopiu). Chodzik zakłóca również naprzemienny charakter chodu oraz prawidłową rotację kręgosłupa, która wpływa na jakość chodu i biegania.
Zobacz także: Co potrafi roczne dziecko?

Jakie są objawy nieprawidłowego rozwoju ruchowego dziecka?

Jeśli dziecko patrzy w jedną stronę, układa się asymetrycznie, ma problem z kontrolą głowy, odgina się do tyły, mocno pręży, nie lubi leżeć na brzuchu, często się przewraca podczas chodzenia, koślawi kolana lub stopy, jest niespokojne, ma problemy z zasypaniem, należy udać się na lekarza. Być może lekarz zaleci ćwiczenia polegające na stymulacji ruchu dziecka zgodnie z jego prawidłowym rozwojem.
Autor: mgr Katarzyna Wawrzak, fizjoterapeutka NDT-Bobath, integracji sensorycznej i terapii kranio-sakralnej, fizjoterapeutka w Przychodni Rehabilitacyjnej MEDIKAR.