Umiejętności te to tzw. odruchy noworodkowe, czyli reakcje na bodźce zewnętrzne. Natura wyposażyła w nie dziecko, by mogło przeżyć poza łonem mamy i zaadaptować się w nowym otoczeniu. Część odruchów, z którymi maluch się rodzi, jest obecna tylko w pierwszych miesiącach życia, potem zanika. W ich miejsce, w miarę dojrzewania układu nerwowego, pojawiają się podobne, lecz już wyuczone. Inne odruchy, np. umiejętność oddychania, mrużenia oczu w reakcji na silne światło, pozostają na całe życie.
1. Odruch Moro
Jak dziecko reaguje? Na głośny hałas lub nagłą zmianę pozycji (gdy je np. raptownie uniesiesz) maleństwo rozpościera rączki i nóżki, napręża się, wygina plecki, a następnie zaciśnięte piąstki przyciąga do klatki piersiowej.Skąd się wziął? Pomagał odzyskać równowagę, a także, w razie zagrożenia, pozwalał mocno uchwycić się mamy – prawdopodobnie odruch ten jest pozostałością po czasach prehistorycznych. Wtedy umiejętność szybkiego wtulenia się w mamę, która w chwili zagrożenia musiała salwować się ucieczką, mogła zadecydować o przeżyciu noworodka.
Kiedy zaniknie? Słabnie stopniowo, całkowicie zanika zaś około czwartego miesiąca życia dziecka.
2. Odruch Babińskiego
Jak dziecko reaguje? Rozprostowuje paluszki stóp i rozsuwa je wachlarzowato, gdy poczuje łaskotanie w podeszwę lub przesuwanie palcem po spodzie jego stopy od pięty do paluszków.Skąd się wziął? Źródło i przyczyna występowania odruchu Babińskiego (nazwa pochodzi od nazwiska lekarza, który go zbadał i opisał) są nieznane. Być może ma on jakiś związek z tym, że połączenia nerwowe między mózgiem a stopami u maluchów nie są jeszcze w pełni wykształcone.
Kiedy zaniknie? Zanim mały człowiek skończy drugi rok życia. Wtedy, podobnie jak starsze dzieci i dorośli, na łaskotanie w stópki maluszek zacznie reagować podkurczeniem paluszków i oczywiście radosnym śmiechem!
3. Odruch kroczenia
Jak dziecko reaguje? Podtrzymywane pod paszkami maleństwo podnosi, prostuje nóżki i porusza nimi na przemian – jak przy stawianiu prawdziwych kroczków.Skąd się wziął? W ten sposób, zdaniem niektórych naukowców, objawia się pierwotny instynkt chodzenia – jednak źródło tego odruchu nie jest do końca zbadane.
Kiedy zaniknie? W drugim miesiącu. Powróci jako nowo nabyta umiejętność około dziesiątego miesiąca życia, kiedy niemowlę nauczy się samodzielnie stawiać pierwsze kroczki, przytrzymując się np. mebli.
4. Odruch szukania i ssania
Jak dziecko reaguje? Gdy maleństwo poczuje muśnięcie w policzek, odwraca główkę w kierunku tego bodźca, otwiera usta i jest gotowe do ssania. Kiedy w buzi poczuje pierś lub np. palec, zaczyna ssać. Potrafi skoordynować ssanie z połykaniem pokarmu.Skąd się wziął? To jeden z najważniejszych odruchów, bo...umożliwiający naturalne zaspokojenie głodu – a więc przeżycie. Noworodek ma nieostry wzrok, ale jego zmysł dotyku jest bardzo dobrze rozwinięty. Dzięki niemu czuje dotykanie w policzek i traktuje to jako zapowiedź karmienia: odwraca więc główkę tam, gdzie znajduje się przypuszczalne źródło pożywienia.
Kiedy zaniknie? Odruch szukania – około czwartego miesiąca życia. Umiejętność ssania utrzyma się zaś aż do zakończenia karmienia piersią lub butelką (dorośli nie umieją tak ułożyć warg i języka jak ssące niemowlę).
5. Odruch chwytania
Jak dziecko reaguje? Zaciska mocno paluszki, jeśli poczuje wsunięty w swoją dłoń palec. Uchwyt jest w pierwszych dniach po porodzie tak silny, że gdy maluszek złapie się czyjejś ręki obiema piąstkami, można go unieść do góry.Skąd się wziął? Podobnie jak odruch Moro jest to zapewne pamiątka z czasów prehistorycznych, kiedy noworodek, by przeżyć, musiał się mocno trzymać mamy, która wędrowała w poszukiwaniu pożywienia, a także często musiała uciekać przed niebezpieczeństwem.
Kiedy zaniknie? W pierwszym półroczu życia. Najsilniej występuje w pierwszych dniach po porodzie. Później, około 3.–4. miesiąca, maluch na nowo i już świadomie nauczy się chwytać i trzymać w rączce różne przedmioty, np. zabawki.
