Tytuł dzieła stanowi wyraźne nawiązanie do Boskiej komedii Dantego, w której autor przemierza kolejne kręgi piekieł, ogląda straszne sceny, w końcu dociera do Czyśćca i Nieba. W dramacie Krasińskiego główny bohater również odbywa podobną podróż, lecz w świecie ludzi; ogląda przerażające sceny bestialstwa i okrucieństwa,
jest świadkiem rewolucji, zmiany władzy, słowem - poznaje kulisy ziemskiego życia. Utwór traktuje o dwóch ważnych problemach: jest to dramat rodzinny i dramat o rewolucji.
Główną postacią jest Hrabia Henryk, typowy bohater romantyczny, uzdolniony poeta odczuwający z tego powodu swą wyższość i wyjątkowość, dążący do zgłębienia tajników życia. W części pierwszej dramatu żeni się z Marią, jest szczęśliwy, obiecuje małżonce miłość i wierność. Jego losami kieruje świat istot pozaziemskich. Jeszcze przed ślubem błogosławi go Anioł Stróż, a jednocześnie Chór Złych Duchów wysyła nań pokusę w postaci piekielnej zjawy, która będzie usiłowała zwieść go z drogi cnoty.
Hrabia poszukuje idealnej kochanki, jest przecież poetą, nie wystarcza mu miłość dobrej, lecz przeciętnej i nudnej żony. Łatwo daje się omamić Dziewicy, symbolowi poezji i miłości. Okazuje się, że ona jest wcieleniem Szatana, a poezja Hrabiego jest martwa, stereotypowa, nie spełniająca jego marzeń. Bohatera spotyka rozczarowanie i tragedia rodzinna, żona popada w obłęd i umiera, on sam wyrzeka się poezji, uważając ją za przyczynę swej klęski.
W części drugiej dramatu Hrabia Henryk sam wychowuje syna, ale Orcio zostaje naznaczony piętnem poezji i w dodatku traci wzrok.
W części trzeciej Henryk jest działaczem, przywódcą stronnictwa arystokratycznego walczącego z rewolucjonistami, na czele których stoi Pankracy. W bezpośredniej polemice obaj przywódcy zarzucają sobie szereg błędów. Arystokracja jawi się jako klasa zdegenerowana, przekupna, nadużywająca władzy, krzywdząca słabych, gnębiąca poddanych, okrutna i bezwzględna. Podobne i jeszcze inne wady dostrzega w niej sam Hrabia.
Ale i stronnictwo rewolucyjne nie jest lepsze. Ci ludzie to pragnący jedynie zemsty motłoch. Rewolucja jest dla nich rodzajem krwawej uczty. Wielu z nich traktuje ją jedynie jako środek do realizacji własnych celów. Wędrówka Hrabiego przez obóz przypomina podróż przez piekło. Dostrzega wiele makabryczności i grozy; świat szaleństwa pozbawiony pozytywnych cech.
Zobacz też : Zygmunt Krasiński - biografia
Ostateczne starcie przynosi klęskę arystokratom, Orcio ginie trafiony kulą, Hrabia Henryk rzuca się w przepaść. Umiera również Pankracy; poraża go boski blask w chwili najwyższego tryumfu.
Elementem organizującym całość tekstu jest przekleństwo: matka przeklina dziecko, hrabia przeklina siebie, poezję i następne pokolenia, kobiety przeklinają Henryka. Przekleństwo ma moc sprawczą; unicestwia, tak więc wszyscy przeklinając sami niszczą swój świat. Jest to metaforyczny obraz świata pogrążonego w rewolucji - kiedy wszystkie wartości umierają i istnieje jedynie przemoc oraz wzajemne obwinianie (przeklinanie).
Dramat Krasińskiego próbuje ustosunkować się do dwóch ważnych problemów: poezji i rewolucji. Według Krasińskiego poezja jest przekleństwem i piętnem, które niszczą życie ludzkie. Poeta-Henryk zniszczył własne szczęście i życie innych. Natomiast w wersji Marii i Orcia poezja jest siłą uwznioślającą człowieka, treścią i istotą życia, wewnętrznym światem niewidomego chłopca.
To właśnie ich poezja jest dobra, błogosławiona i prawdziwa. Hrabia Henryk zgrzeszył pychą i egoizmem, dlatego nie może być poetą w pełnym tego słowa znaczeniu, gdyż poezja to dar Boga i nie należy go marnować, trzeba żyć w zgodzie z ideami moralności i sprawiedliwości. Również do rewolucji odnosi się Krasiński krytycznie. Jest to bowiem działalność, w której zło walczy ze złem i zwycięża zło.
Rewolucja nie ma przyszłości, nie niesie ze sobą żadnych pozytywnych wartości, jest tylko niepotrzebnym rozlewem krwi i gwałtem. Nie - Boska komedia zawiera więc program poglądów poety, który rewolucję widzi jako zjawisko zaprzepaszczające dotychczasowy dorobek ludzkości.
Zobacz też : Miłość romantyczna
