Jedna z najznakomitszych pisarek XX w. urodziła się w Warszawie jako córka geografa, wybitnego intelektualisty, publicysty i działacza społecznego. Zaczęła pisać jako siedemnastoletnia dziewczyna. Debiutowała wierszami na łamach pism warszawskich. Wkrótce porzuca poezję dla prozy. Wydaje kolejno powieści: Kobiety (1906), Książę (1907). Odnajdujemy w nich echa walk rewolucyjnych.
W drugim utworze bohaterem jest młody rewolucjonista, otoczony urokiem tajemnicy, niezwykłości i romantyzmu, ale działający raczej z upojenia niebezpieczeństwem niż z pobudek ideowych.
W następnych utworach pisarka stara się oddać zawiłości psychiki ludzkiej oraz skomplikowaną i subtelną grę uczuć. Są to: powieści Rówieśnicy (1909), Narcyza (1910), Węże i róże (1915), tomy nowel Koteczka czyli białe tulipany (1909), Lustra (1913), opowiadanie Noc podniebna (1911).
Po pierwszej wojnie światowej w twórczości pisarki zauważyć można odchodzenie od estetyki i filozofii młodopolskiej na rzecz psychologii, uczuć ludzkich oraz świadomych i nieświadomych impulsów. Świadczą o tym: zbiór nowel Tajemnice krwi (1917) i powieści Hrabia Emil (1920).
Z pasji poznania człowieka i odkrycia zakamarków jego psychiki wyrastają Charaktery, których pierwsza seria ukazała się w 1922 r., druga - Charaktery sławne i ostatnie w 1948 r. Niezwykle ważnym osiągnięciem literackim stanie się powieść Romans Teresy Hennert (1923).
Pokazuje ona obraz życia Polski czasów międzywojennych na przykładzie losów żony ministerialnego dygnitarza - tytułowej Teresy Hennert, pułkownika Omskiego - byłego legionisty i zasłużonego zwolennika Piłsudskiego, cynicznego profesora Laterny, subordynowanego porucznika Gondziłła i innych bohaterów.
Utwór pokazuje pierwsze lata samodzielnego państwa i rządy elity sanacyjnej, sygnały narastających konfliktów społecznych, kryzys ideowy i demoralizację w szeregach rządzących. Lata następne to kolejne powieści Nałkowskiej: Dom nad łąkami (1925), Choucas (1927), zbiór opowiadań o zwierzętach Księga o przyjaciołach, wreszcie w 1928 r. powieść Niedobra miłość. Dom nad łąkami to utwór o dzieciństwie i młodości pisarki w wiejskim domku pod Wołominem, wspomnienie o ubogich, prostych ludziach i ich ponurych losach.
Zobacz też : Zofia Nałkowska "Granica"
W Niedobrej miłości Nałkowska zainteresowała się psychologią tego uczucia. Powieść przedstawia fatalną miłość, losy ludzi, których życie zostało zburzone przez namiętność. Fatalizm i pesymizm dominuje również w utworach dramatycznych Nałkowskiej: sztukach Dom kobiet (1930) i Dzień jego powrotu (1936).
Najwybitniejszym dziełem pisarki okazuje się jednak Granica (1935). Jest to studium miłości osadzone w realiach Polski międzywojennej.
Lata drugiej wojny Nałkowska przebywała w Warszawie, po wyzwoleniu znalazła się w Łodzi. Czynnie włączyła się w życie kulturalne, bierze udział w pracy Związku Literatów Polskich, przemawia na łamach prasy.
Wydaje zbiór opowiadań Medaliony, wstrząsające oskarżenie hitleryzmu, efekt przemyśleń w związku z pracą pisarki w Międzynarodowej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Potem ukazuje się powieść Węzły życia (1948-1954). Śmierć nie pozwoliła na dokończenie ostatniego dzieła - książki o ojcu, Wacławie Nałkowskim, zatytułowanej Życie wznowione. W piętnaście lat po jej śmierci ukazały się jeszcze Dzienniki wojny, opracowane przez Hannę Kirchner.
Zobacz też : Antoni Słonimski - biografia
