Biografia
Urodził się w Warszawie, ale młodość spędził w Kijowie, tam też skończył studia prawnicze. Pracował jako urzędnik w biurach Kolei Warszawsko - Wileńskiej, lecz porzucił pracę i wyjechał za granicę. Zwiedził Włochy i Francję. Po powrocie do kraju związał się z czasopismem „Chimera” i w nim drukował swoje pierwsze utwory.
Brał żywy udział w życiu kulturalnym Warszawy i Łodzi, osiadł w Hrubieszowie, później przeniósł się do Zamościa.
Dorobek poetycki Leśmiana to zaledwie trzy tomy wierszy wydanych za życia oraz jeden pośmiertny. W 1912 r. wychodzi drukiem Sad rozstajny i od razu zadziwia dojrzałością i mistrzostwem formy. W 1920 r. ukazuje się Łąka, zaś w 1936 ostatni tomik - Napój ciernisty.
Tom pośmiertny (1938) to Dziejba leśna. Źródła filozoficzne i artystyczne poezji Leśmiana tkwią w Młodej Polsce.
W okresie międzywojennym poeta nie brał bezpośredniego udziału w życiu literackim kraju, nie należał do żadnego ugrupowania. Mimo to należy do najoryginalniejszych liryków tego okresu.
Jego twórczość splata ze sobą zachwycenie przyrodą z metafizyczną tęsknotą za absolutem, rozpaczą nad przemijaniem życia oraz lękiem przed nicością. Tworzy wizję zdeformowanego świata, udziwnionego i pełnego fantastyki, w którym na równi z rzeczywistością realną funkcjonują marzenia, zwidy i senne majaki, zjawiska i postacie akby wyjęte z ludowej baśni.
Swoje miejsce mają tu skrzaty, kocmołuchy, południce, Bajdały i Dusiołki. Z mrocznych sił przyrody, z balladowych cmentarzy, strachów i białych widm buduje Leśmian dziwaczny świat swej poezji, wizjonerski, niemal chorobliwy, ale urzekający w swym kolorycie. Poeta zachwyca odbiorców nastrojem, bogactwem obrazowania i kunsztowną formą.
Zobacz też : Kierunki literackie i artystyczne
Liryki
W malinowym chruśniaku
Jest to erotyk połączony z sugestywnym opisem przyrody. W konwencji poetyckiego wyznania podmiot liryczny informuje nas o swym erotycznym odkryciu drugiej osoby. Leśmian po mistrzowsku przechodzi od opisu przyrody do zmysłowego wymiaru spotkania. W atmosferze upału i słodkiego zapachu owoców snuje wizję szczęścia dwojga ludzi, delikatnej, czułej pieszczoty, „tej pierwszej, tej zdziwionej”, nastroju intymności, zbliżenia, niezwykle subtelnych przeżyć erotycznych. Siła ekspresji uczucia w połączeniu z nieruchomym skupieniem natury daje piękny i niezwykle liryczny obraz.
Dusiołek
Ballada nawiązuje do pieśni ludowych. Narratorem jest ludowy gawędziarz opowiadający zebranym słuchaczom historię wędrującego po świecie ze szkapą i wołkiem Bajdały. Tenże chłop, usnąwszy pod lasem, ujrzał we śnie straszną, odrażającą zmorę, która zaczęła go dusić. Postać Dusiołka również pochodzi z gminnych wierzeń i opowieści, lecz w świecie poezji Leśmiana zacierają się granice między snem a jawą.
Obudzony ze snu Bajdała ma pretensje do towarzyszących mu zwierząt, że nie poskromiły zmory. Ma też pretensje do Boga, zarzuca mu, że „potworzył” Dusiołka, symbol zła, na które człowiek musi być narażony.
Wiersz ma wydźwięk egzystencjalny, mimo swej żartobliwej treści stanowi wyraz niezgody na istnienie brzydoty, zła, występku i grzechu.
Urszula Kochanowska
Wiersz nawiązuje do poezji Jana z Czarnolasu. Bohaterką jest Urszula, która opowiada o swoim przybyciu do nieba, gdzie Bóg stworzył jej dom „kubek w kubek jak nasz - Czarnoleski”. Dziewczynka z utęsknieniem czeka na rodziców, lecz przeżywa jedynie rozczarowanie, gdy zamiast nich zjawia się u niej z wizytą sam Stwórca.
Utwór ma wymiar filozoficzny, sugeruje bowiem, że szczęściem dla człowieka są realia ziemskie, ziemska miłość i najbliżsi ludzie, natomiast Bóg, mimo swej doskonałości i wszechmocy, jest daleki, nieznany, nie może zastąpić tego, co bliskie sercu.
Dziewczyna
Przepiękna ballada o charakterze ludowym opowiada dzieje dwunastu braci, którzy usłyszeli głos Dziewczyny dobiegający zza muru. Podczas burzenia przeszkody zginęli w jednym dniu. Dzieło kontynuują ich cienie, lecz i one giną. Walkę z murem podejmują z kolei same młoty. Po rozbiciu muru okazuje się, że nic za nim nie ma. Bracia, cienie i młoty symbolizują marzenia ludzkie i dążenie do ich realizacji, mur zaś to liczne przeszkody utrudniające drogę do szczęścia.
Dzieje braci stanowią metaforę ludzkiego losu, pełnego absurdalnych zmagań, trudu i cierpień, które prowadzą donikąd. Człowiek jest istotą słabą, zniszczalną, jego przeznaczeniem jest życie pełne walki i wreszcie śmierć.
Zobacz też : Motywy literackie - Śmierć
