Umożliwia ono korzystanie z dorobku kulturowego spisanego przez wieki w formie ksiąg. Słowo pisane jest podstawą do poznania wielu dziedzin wiedzy, a właściwie to wszystkich jej dziedzin. Nauka matematyki, fizyki czy chemii nie byłaby możliwa, gdyby dziecko nie opanowało w wystarczającym zakresie umiejętności czytania, i to nie byle jakiego czytania – czytania ze zrozumieniem.
Gdyby dorosły człowiek sięgnął pamięcią wstecz, do czasów kiedy sam uczył się czytać, ciekawe, co by pamiętał? Zapewne wspomniałby moment nauki liter – ich odczytywania i zapisywania, etap pierwszych czytanek, prostych, złożonych jedynie z kilku liter. Może jeszcze ktoś by pamiętał, że nie mógł zrozumieć dlaczego mama to mama, ale takich osób będzie niewiele. Nauka czytania przebiega w stosunkowo wczesnym okresie rozwoju (różnie w różnych krajach), a co za tym idzie, im młodsze dzieci tym większe różnice rozwojowe między nimi. Jedne potrafią złożyć głoski w całość i przeczytać wyraz, inne potrzebują jeszcze trochę czasu by tę umiejętność opanować.
Mimo to ilość doświadczeń związanych z czytaniem w okresie późniejszym przesłania początkowe trudności, chyba że te nie ustępują, a stale o sobie przypominają. Najczęściej jednak dorośli nie pamiętają, ile procesów było zaangażowanych w naukę czytania. Nie pamiętają tego głównie ze względu, że jako dzieci nie mamy świadomości, jakie procesy poznawcze uruchamiamy. A zatem od początku.
Polecamy: Co sześciolatek powinien umieć,zanim pójdzie do szkoły?
Co jest potrzebne by nauczyć się czytać?
Najpierw trzeba nauczyć się słuchać – odróżniać dźwięki mowy od innych dźwięków: szmery, odgłosy ulicy, umieć wybierać z potoku mowy kolejne wyrazy, dostrzegać zdania, ich intonację, zauważać zależności zachodzące między mówiącymi, wybierać informacje płynące do mnie jako słuchacza i ignorować te, które są zbędne. Kiedy dziecko nauczy się słuchać, zaczyna rozumieć znaczenie kolejnych słów, całych zdań. Potrafi wówczas wykonać proste polecenie, odpowiedzieć na proste pytanie, odpowiednio zareagować w sytuacji, gdy jest nagrodzone lub karcone. Dziecko rozumie wówczas sens wypowiedzi, zaczyna inaczej postrzegać otaczającą go rzeczywistość. Zauważa emocje innych ludzi i własne, dostrzega związek między tonem rozmowy a reakcjami rozmówców. Kiedy rozumie mowę i jej społeczna rolę zaczyna samo mówić.
Najpierw są to pojedyncze wyrazy, potem krótkie zdania, które z czasem stają się bardziej rozbudowane. Dziecko jest w stanie komunikować się początkowo z najbliższym otoczeniem, ale z czasem jego mowa jest również zrozumiała dla innych osób. Dziecko, które jest zanurzone w języku, doświadcza wielu sytuacji językowych: są mu zadawane pytania, ono udziela odpowiedzi samo zadaje pytania, czasem używa złej formy gramatycznej lub wyrazu w nieodpowiednim znaczeniu, ale dorosły błędy koryguje, dziecko rozmawia samo ze sobą, wchodzi w dialog z drugim dzieckiem lub osobą dorosłą, a czasem zabawką.
Zdarza się również, raz częściej raz rzadziej, że dorosły wprowadza dziecko w świat pisma, poprzez czytanie mu bajek, opowiadań, wierszy i piosenek dziecięcych. Tej lekturze często towarzyszy zadawanie pytań i skłanianie dziecka do udzielania odpowiedzi: o kim była bajka?, co zrobił czarodziej?, co było potem?, dlaczego królewna zasnęła?, gdzie był bal?, itp. Jeśli dziecko miało tego rodzaju doświadczenia to jest na dobrej drodze do nauczenia się czytania.
Jednak oprócz działań rodziców, niezbędne są pewne właściwości dziecka. Tymi właściwościami są: rozwinięty słuch fonemowy, pamięć słuchowa i wzrokowa, uwaga, spostrzeganie oraz właściwa budowa i funkcjonowanie nie tylko narządu wzroku, ale i analizatora wzroku znajdujące się w korze mózgowej i odpowiedzialnego za identyfikowanie napływających do mózgu bodźców wzrokowych. Słuch fonemowy to umiejętność różnicowania dźwięków mowy, dzięki tej umiejętności dziecko potrafi wyróżnić sylaby i głoski w wyrazie, jak również słysząc: bu – rak, wie, że chodzi o słowo burak, a słysząc: k – u – b – e – k, wie, że chodzi o kubek.
Jeśli dziecko nie umie wykonać takich ćwiczeń, należy mu tych ćwiczeń dostarczyć, by umiejętność tę rozwijać. Pamięć słuchowa i wzrokowa odpowiedzialne są za umiejętność złożenia w całość informacji na temat brzmienia głoski i jej obrazu graficznego – litery. Uwaga i właściwy poziom jej rozwoju sprawia, że dziecko jest w stanie wystarczająco długo skoncentrować się zadaniu dotyczącym czytania. Wszelkie wady wzroku mogą niekorzystnie wpłynąć na właściwą identyfikację liter, dlatego jeśli istnieje podejrzenie ich występowania, należy je skorygować. Natomiast w przypadku stwierdzonych zaburzeń analizatora wzrokowego, należy zastosować ćwiczenia, które ułatwią identyfikację liter o podobnym kształcie.
Zobacz także: Polskie szkoły za granicą
