Dzieję się tak dlatego, że podobnie jak szkoły tradycyjne muszą wypełniać założenia podstawy programowej, ale mają swobodę w sposobie realizowania jej postanowień. Szkoły alternatywne proponują swobodniejsze relacje miedzy nauczycielem a uczniami, inne zadania stawiane są przed nauczycielem, uczniowie zdobywają wiedzę w sposób „niekonwencjonalny” w porównaniu ze sposobem pracy szkół tradycyjnych. Oczywiście każda szkoła alternatywna jest inna.
Czym się charakteryzuje szkoła alternatywna?
- Wzoruje się na pedagogice jednego z wielkich pedagogów przełomu XIX i XX wieku.
- Wykorzystuje oryginalną metodykę i pomoce naukowe twórcy danej metody – ich wyposażenie jest godne pozazdroszczenia.
- Plan pracy w ciągu dnia nie jest dzielony na 45-minutowe kawałki.
- Dużą wagę zajmuje indywidualizacja pracy ucznia, którego działania nakierowane są na zdobywanie wiedzy, a nie punktów na egzaminie – taka motywacja sprawia, że nauka jest przyjemnością, a wiedza jest utrwalana i lepiej zapamiętywana.
- Zajęcia prowadzone są przez nauczycieli, którzy odbyli specjalistyczne szkolenie dla kadry pracującej zgodnie z duchem M. Montessori, C. Freineta czy R. Steinera.
- Przygotowują swoich uczniów do życia i radzenia sobie w trudnych sytuacjach, a nie jedynie do zdawania kolejnych egzaminów.
- Stwarzają atmosferę sprzyjającą nauce i własnemu rozwojowi.
- Raczej nie narzekają na brak chętnych.
Krótka charakterystyka wymienionych wyżej szkół alternatywnych:
Szkoła montessoriańska
Początkowo była przeznaczona dla dzieci z upośledzeniem umysłowym lub z inną niepełnosprawnością. Głównymi założeniami przyświecającymi pracy również współczesnych montessorystek jest: nauka poprzez aktywność własną dziecka, oddziaływanie na dziecko poprzez przykład własny, towarzyszenie dziecku w jego drodze ku wiedzy – zamiast wyręczania. Przedszkola i szkoły Montessori to przede wszystkim wspaniale wyposażone pracownie. Pomoce w dużej mierze nie zmieniły się do tych stosowanych przez M. Montessori, jednak ich lista stale się wydłuża – tworzone są nowe pomoce spełniające kryteria znanej pedagog. Pomoce muszą być bowiem tak skonstruowane, by dziecko mogło samodzielnie skontrolować jakość rozwiązania zadania. Montessori nie wyznaczyła jasnych granic wiekowych, ani innych podziałów, jak czas, w którym dzieci mają nabywać określoną umiejętność czy oceny. Dzieci przebywają w zróżnicowanych wiekowo grupach, uczą się we własnym tempie, mają określone zadania do wykonania, ale to oni decydują w jakiej kolejności będą je wykonywać. Dzieci uczą się wzajemnie od siebie. Rola nauczyciela sprowadza się w tej szkole do bycia głosem doradczym i przewodnikiem – to nauczyciel prezentuje sposób używania pomocy, wdraża dzieci do wzajemnej współpracy i szacunku. Nazwałabym szkołę montessoriańską – szkołą życia, w której dziecko nauczy się zarówno dbania o czystość, drobnych prac domowych, jak i zgłębi tajniki początków życia na ziemi.
Szkoła freinetowska
Tę szkołę charakteryzuje przede wszystkim nacisk na ekspresję, aktywność twórczą dziecka. Kiedy już dziecko nauczy się wyrażać siebie na różne sposoby, za pomocą różnych technik, kiedy zostanie wysłuchane i zrozumie siebie, może zacząć poznawać świat. Podstawą tego procesu jest język, trzeba go poznać, by wyrażać siebie, słuchać innych, mówić o rzeczach z otoczenia, analizować i dyskutować obserwowane zjawiska. W tej szkole poprzez pracę własną dziecko weźmie udział w tworzeniu gazetki szkolnej i nauczy się dysponować czasem własnym i innych, nauczy się określać własne możliwości i dobierać zadania dla członków grupy, by wspólnymi siłami osiągnąć cel. W tej szkole nauczyciel nie postawi ani złej ani dobrej oceny, nie będzie tu lepszych, ani gorszych uczniów – dziś ty wykonałeś zadanie fizyki lepiej, ale ja mam szansę jutro rozwiązać je jeszcze raz i może zrobię to lepiej, inaczej niż Ty. Dzięki fiszkom dzieci uczą się samokontroli – sięgają po fiszkę z zadaniem, rozwiązują je, a następnie porównują rozwiązanie z odpowiedzią zawartą na kolejnej fiszce. Istnieje zapewne obawa o ściąganie, przepisywanie odpowiedzi z fiszek? Nic takiego nie ma miejsca – uczeń nie uczy się dla nikogo innego prócz siebie – to jemu najbardziej zależy na zrozumieniu tematu.
Szkoła steinerowska
Tę szkołę można by nazwać szkołą wolności, gdyż ta właśnie wartość przyświecała jej twórcy. Wychowanie miało kształtować nowe społeczeństwo w oparciu o sztukę, ruch i działalność praktyczną, miało odbudować godność człowieka utraconą w czasie wojennej zawieruchy. Szkoła steinerowska to szkoła zrzeszająca rodziców, nauczycieli i uczniów wokół samorządnej inicjatywy oświatowej. Rodzice maja tu wiele do powiedzenia, a hierarchia nauczycieli nie jest dyktowana stopniami awansu zawodowego, a rzeczywistym wkładem pracy i zaangażowaniem. System pracy w szkole oparty jest o lekcje i klasy. Zajęcia można podzielić na te związane ze sztuką, działalnością teatralną, działalnością praktyczną (szycie, gotowanie), gimnastyka, religia – nauczana przez przedstawicieli wybranej przez rodziców religii. Nauka prowadzona jest w oparciu o „cykle tematyczne” – jeden przedmiot nauczany jest codziennie przez dwie pierwsze godziny zajęć w okresie tygodnia lub dłuższym.
