Okres wczesnej adolescencji, tzw. okres gimnazjalny, przypada na wczesną fazę dojrzewania (10 do 14 lat). W tym okresie zaczyna się zmieniać wygląd dziecka, ale nie tylko. Zmieniają się także jego potrzeby i zainteresowania, obraz i przeżywanie świata, zaś życie psychiczne komplikuje się i staje się pełne wewnętrznych konfliktów.
Osoba, która wkracza we wczesną fazę adolescencji, jest jeszcze dzieckiem, natomiast przy końcu tej fazy staje się młodzieżą. Zmiany, które dokonują się w dziecku, są zaskoczeniem przede wszystkim dla niego samego. We wczesnej fazie dojrzewania kończy się okres względnego spokoju (tzw. okres latencji), w którym dziecko nie sprawiało większych problemów i nie przeżywało większych konfliktów wewnętrznych, było też w dużym stopniu podatne na perswazję dorosłych. Teraz konflikty stają się bardziej wyraziste, a ich waga większa.
Konflikt wewnętrzny sprawia, że narastają tak¿e konflikty z otoczeniem: dziecko zaczyna się buntować, coraz częściej ma inne zdanie niż rodzice i nauczyciele, ma problemy z samym sobą, ale także stwarza problemy innym. Zaczyna szukać doświadczeń życiowych poza środowiskiem rodzinnym, co dla rodziców jest niejednokrotnie ciężką próbą. Większego znaczenia nabiera grupa rówieśnicza i związki przyjaźni. Dla wszystkich zainteresowanych jest to bardzo ważny okres - okres tworzenia nowych zasad funkcjonowania rodziny, dostosowanych do zmieniającej się tożsamości dojrzewającego dziecka.
Indywidualne różnice w zakresie zaawansowania procesu dojrzewania są znaczne. Poszczególne dzieci wchodzą w okres wczesnej adolescencji w różnym okresie. Zdarza się, że w jednej klasie gimnazjalnej muszą funkcjonować młodzi ludzie, u których proces dojrzewania jest już mocno zaawansowany i takie dzieci, które nie zaczęły jeszcze dojrzewać. Jednolita do tej pory struktura klasy zaczyna pękać. To stwarza nowe problemy - nie tylko dla uczniów, ale także dla nauczycieli.
Jak stwierdza Cezary Łechowski, psychiatra dziecięcy: "Świadomość różnic w dojrzewaniu poszczególnych młodych ludzi może przydać się w pracy wychowawcy, pedagoga, a także nauczyciela. Zmiana, której podlega młodzież jest czasem trudna do zaakceptowania przez nią samą. Tematy takie jak: wygląd, ubiór, dojrzewanie stają się czasem tabu. Każdy komentarz może wywołać zarówno bardzo pozytywne, jak i negatywne skutki. Wydaje się, że to, czego najbardziej potrzebują młodzi ludzie w okresie przemiany, to akceptacja i poczucie bezpieczeństwa".
Wczesne lub późne dojrzewanie wywiera zupełnie inny wpływ na dziewczęta, a inny na chłopców. Dziewczęta wcześnie dojrzewające mają więcej problemów, niż te dojrzewające później. Ich wygląd jest nowością zarówno dla nich samych, jak i grupy rówieśniczej. Niejednokrotnie prowokuje przykre komentarze. Dlatego dziewczęta te często nie akceptują swojego "nowego" wyglądu, wagi, wzrostu itp. Mają zatem zaniżoną samoocenę, a to generuje więcej problemów emocjonalnych, zaburzone zachowania i problemy z odżywianiem (np. anoreksja). Późniejsze zaś dojrzewanie dziewcząt sprawia, że mają one mniej problemów adaptacyjnych i emocjonalnych. Ich zmieniający się wygląd nie odróżnia ich już od grupy, a przeciwnie - przystosowuje je do niej.
Inaczej jest u chłopców, radzących sobie lepiej niż dziewczęta z wczesnym dojrzewaniem. Dla płci męskiej jest to wyzwanie. W grupie rówieśniczej tacy chłopcy postrzegani są jako bardziej dorośli, męscy, silni i najczęściej stają się jej liderami. Problemem dla chłopców jest natomiast późne dojrzewanie. Przez rówieśników traktowani są jak małe dzieci, niejednokrotnie wyśmiewani, ich potrzeby nie są brane przez grupę pod uwagę, a że z reguły są słabsi i mniej sprawni fizycznie - bywają czasowo izolowani lub stają się "kozłami ofiarnymi".
Okres wczesnej adolescencji jest trudny nie tylko dla dojrzewających dzieci, ale także dla ich rodziców, wychowawców i nauczycieli. Biologiczne zmiany, jakie dokonują się w organizmie młodego człowieka, pociągają za sobą zmiany także w jego psychice, a to sprawia, że zmieniają się relacje w rodzinie, wymuszające zmiany w samych rodzicach. Rodzic musi dostosować się do nowej sytuacji i spróbować ogarnąć wciąż rodzące się nowe konflikty i problemy. Nie wszyscy rodzice są zdolni zaakceptować fakt, że wraz ze zmianami dziecka także oni muszą się zmieniać. Ale tylko akceptacja tego faktu sprawia, że cała rodzina jest w stanie przetrwać ten trudny czas - czas, w którym dzieci stają się młodzieżą.
