Kim był Roland? Jest to postać historyczna, rycerz i wódz Karola Wielkiego, który dowodził tylną strażą w czasie wyprawy przeciw Saracenom w 778 r. Podczas przeprawy przez Pireneje jego oddział został napadnięty przez baskijskich górali. Roland nie wezwał w porę pomocy, on i jego towarzysze zginęli.
Utwór składa się z trzech części. W pierwszej autor opowiada o przygotowaniach zasadzki przez ojczyma Rolanda - Ganelona, który zdradził Francję, spotkał się z królem Saragossy i zaplanował pokonanie wojsk francuskich.
Część druga to opis bohaterskiej bitwy Rolanda, który na czele dwudziestu tysięcy żołnierzy próbuje stawić opór czterystu tysiącom Saracenów.
Przeważająca siła wroga nie przeraża bohatera, cieszy się z możliwość walki i okazji zdobycia sławy. Krwawa bitwa okazuje się klęską dla Francuzów, ale Roland nie chce zadąć w swój róg i wezwać posiłki. Obawia się, że w ten sposób okaże tchórzostwo i zhańbi swoje imię.
Walczy dzielnie, z bezwzględnością i okrucieństwem traktuje przeciwnika, ale dostrzega też jego wyraźną przewagę. W jego duszy toczy się drastyczna walka.
Żal mu ginących towarzyszy, czuje się winny ich śmierci, z drugiej zaś strony honor rycerza nie pozwala mu na wezwanie pomocy. Dopiero na widok strasznej klęski i triumfu innowierców zdecyduje się użyć rogu. Ale jest już za późno, król Karol nie zdąży przybyć na czas z odsieczą. Bohater umrze na wzgórzu, z modlitwą na ustach, rękawicą niesioną ku Bogu i twarzą zwróconą ku Hiszpanii.
Zobacz też : Motywy literackie - Bóg
Wspomina przy tym całe swoje życie i prosi Boga o przebaczenie. W trzeciej części utworu przybywa król Karol Wielki i dokonuje straszliwej zemsty za stratę swego siostrzeńca. Ganelon umrze okrutną śmiercią. Utwór kreuje wzór idealnego rycerza. Roland jest piękny, szlachetny i odważny do szaleństwa. Do końca pozostaje wierny Bogu i ojczyźnie, dochowuje przysięgi danej swemu władcy.
Jest pobożnym patriotą walczącym z poganami w obronie wiary. Odznacza się mistrzostwem w sztuce rycerskiej, ma nadludzką siłę, świetnie włada mieczem, dzielnie rzuca się w największy wir walki. Najważniejsza jego cecha to honor. Dobre imię to wręcz jego obsesja, wartość wyższa ponad życie własne i towarzyszy. Utrata honoru, uznanie go za tchórza, uważa za rzecz niegodna, podłą, dlatego wybiera śmierć.
Pieśń o Rolandzie jest najwybitniejszą pieśnią z cyklu utworów rycerskich, które stanowią parenetyczny wzorzec osobowości.
Oprócz głównego bohatera prezentuje inne interesujące postacie: zdrajcę Ganelona, idealnego władcę Karola Wielkiego, wiernego przyjaciela Oliwiera, narzeczoną Odę. Najbardziej wyeksponowana i niezwykle ważna jest scena śmierci Rolanda.
Odbywa się w podniosłej atmosferze, pełno tu religijnych znaków (sam Roland umierający z pochyloną głową przypomina Chrystusa), a bohater staje się męczennikiem oddającym życie za wiarę. Pieśń o Rolandzie, pochodząca prawdopodobnie z końca XI w., a odnaleziona w Oksfordzie w 1170 r., to typowy przykład literatury chansons de geste - pieśni o czynach.
Zobacz też : Filozofia średniowiecza
