Św. Augustyn
Urodził się jako syn poganina i chrześcijanki. Był nauczycielem retoryki w Kartaginie, Rzymie i Mediolanie. Początkowo usposobiony niechętnie do chrześcijaństwa, został ochrzczony w 387 r., powrócił do Afryki (miejsca urodzenia) i pełnił obowiązki kapłańskie, od 395 r. był biskupem Hippony. Z zapałem bronił nauki Kościoła i zwalczał herezje.
Twierdził, że dla człowieka celem życia jest szczęście, ale dać je może jedynie Bóg. Do tego potrzebne jest poznanie Boga i własnej duszy. „Wejdź w samego siebie, we wnętrzu człowieka mieszka prawda” - przekonywał. Zerwał w ten sposób z obiektywizmem, uznał bowiem, że dla zrozumienia natury rzeczy niezbędne jest pojmowanie życia psychicznego. Najwyższym bytem jest Bóg uosabiający dobro, piękno, prawdę, źródło wiedzy i wiary.
Człowiek jest podporządkowany Bogu. Dążenie do Boga leży w naturze człowieka i szczęście może mu dać jedynie zespolenie z Bogiem. Dobro i szczęście są łaską boską. Zło natomiast polega na odsunięciu się od Boga i na pysze człowieka, który mniema, że może obyć się bez Stwórcy. Dusza jest substancją samoistną, jest doskonalsza, niezniszczalna, nieśmiertelna, bo bliższa Boga.
W poznawaniu prawdy o Bogu może pomóc nie rozum, lecz wiara. Cały świat wobec Boga traci znaczenie, Bóg jest nieskończony, zaś wszelkie stworzenie ma swój kres. Dramat człowieka polega na ciągłym szamotaniu się między pragnieniem zwykłego, ludzkiego szczęścia na ziemi a tęsknotą za wiecznością i ideałem nieba. Świat jest dualistyczny, występuje w nim dobro i zło, niebo i piekło, ciało i dusza, zbawienie i potępienie.
Człowiek musi ciągle między nimi wybierać. Musi wyrzec się wszelkich dóbr doczesnych, poddawać się kontemplacji, prowadzić ascetyczny styl życia. Wpływ filozofii św. Augustyna widoczny będzie w parenetycznym wzorcu ascety.
Św. Franciszek z Asyżu (1181 - 1226)
Syn bogatego kupca, w młodości wiódł życie światowe. Po ciężkiej chorobie poświęcił się opiece nad ubogimi chorymi, trędowatymi, osiadł w małym kościółku, złożył śluby ubóstwa i stał się kaznodzieją wędrownym, wzywającym do pokuty.
Stworzył pogląd zwany franciszkanizmem, radosną filozofią wiary. Głosił wszechogarniającą miłość do świata i ludzi, braterstwo wszystkich żyjących istot, uwielbienie i zachwyt nad pięknem świata, radosną wiarę w Boga. Występował przeciw okrucieństwu, nienawiści, chciwości i zabijaniu. Legenda o nim przetrwała w zbiorze opowieści z jego życia zatytułowanym Kwiatki św. Franciszka.
Zobacz tez : Motywy literackie - Franciszkanizm
Św. Tomasz z Akwinu (1225 - 1274)
Był Włochem, pochodził z rodu hrabiów Akwinu. W 1243 r. został dominikaninem. Całe życie poświęcił pracy naukowej w różnych zakonach (w Neapolu, Kolonii, Paryżu). Z polecenia papieża Urbana IV zainteresował się filozofią Arystotelesa i miał dokonać interpretacji krytycznej jego dzieł. System filozoficzny utworzony przez św. Tomasza nazywa się tomizmem.
Zobacz też : Polska poezja łacińska
Teoria ta zakłada harmonijny, rozumny ład świata, będący drabiną bytów, na której każde istnienie ma własne celowe, naturalne miejsce. Istnienie Boga nie jest prawdą oczywistą, ale wymaga dowodzenia. Św. Tomasz dał pięć dowodów istnienia Boga, opierających się na założeniu, że szereg przyczyn nie może iść w nieskończoność, lecz musi istnieć przyczyna pierwsza.
Bóg jest samoistny, nie ma przyczyny, jest wieczny, bez początku i końca, jest niematerialny. Jego właściwości to: doskonałość, mądrość, wszechmoc, inteligencja, wola.
