Biografia
Ukończył studia medyczne, w pierwszej wojnie światowej uczestniczył jako lekarz wojskowy. Utwory swoje nasycił wstrętem do cywilizacji komunistycznej. Jest autorem powieści: Biała gwardia (1925), Psie serce (1925), Diaboliada (1925), Powieść teatralna (1936-1937) oraz dramatów: Dni Turbinów, Mieszkanie Zojki, Szkarłatna wyspa.
Najsłynniejsze jego dzieło to powieść Mistrz i Małgorzata (wyd. 1966). Ze względu na problematykę poruszaną w swoich utworach Bułhakow funkcjonował w literaturze rosyjskiej na marginesie środowiska literackiego. W czasach terroru stalinowskiego uważano go za wroga ustroju, nie wystawiano jego sztuk.
Mistrz i Małgorzata
Powieść Bułhakowa to niezwykle bogaty utwór, poruszający problemy filozoficzne, metafizyczne, historyczne, etyczne, wreszcie polityczne. Akcja dzieje się w latach trzydziestych w Moskwie, państwie totalitarnym, zdominowanym przez stalinizm.
Jego istotą jest podporządkowanie jednostki jakiejś ideologii, nieliczenie się z prawami człowieka do wolności i swobody myślenia. Reprezentantem tego totalitaryzmu jest Massolit, aparat władzy, który kierując się ideologicznymi przesłankami, nie chce wydać powieści Mistrza o prawdziwej historii Chrystusa i Poncjusza Piłata.
Zobacz też : Biblia - wprowadzenie
W programowo ateistycznym kraju taka książka nie ma prawa ukazać się, a jej twórca może być tylko prześladowany i niszczony. Obraz totalitaryzmu państwa przedstawiony przez Bułhakowa wygląda przerażająco. Moskwa jest miastem ludzi zastraszonych, żyjących pod presją, zagrożonych wywózką na Sybir, do łagrów lub zamknięci w domu wariatów, gdyby ich poglądy różniły się od narzuconych przez władzę.
Mieszkańcy żyją w nieustannym strachu, boją się i donoszą na siebie nawzajem. Każdy może być ofiarą systemu, tak jak ofiarą staje się Mistrz i jego powieść. Porządek realnego świata w utworze Bułhakowa zostaje zakłócony przez grupę diabłów z Wolandem na czele.
Pojawienie się tych postaci z piekła rodem w samym środku totalitarnego państwa przynosi nieobliczalne skutki. Celem diabłów jest zorganizowanie szatańskiego balu, do którego zostaje włączona Małgorzata, przyjaciółka Mistrza.
Za obietnicę pomocy swemu ukochanemu godzi się ona na uczestnictwo w diabelskich sztuczkach. Woland ze świtą oddziałują na losy ludzkie. Ale szatan szkodzi wyłącznie ludziom złym i zepsutym, natomiast pomaga dobrym.
Jest niejako wysłannikiem Boga, badającym dusze ludzkie, sprawdzającym ludzkie sumienie i karzącym zło. Ten strącony z nieba upadły anioł został przedstawiony w powieści jako ktoś, kto „wiecznie zła pragnąc, wiecznie dobro czyni”. Ale nawet diabłom nie udaje się zburzyć stalinowskiego systemu totalitarnego.
Z wątkiem diabła łączy się wątek miłości Mistrza i Małgorzaty, nawiązanie do Fausta Goethego. W powieści Bułhakowa duszę diabłu zaprzedaje kobieta, by ratować ukochanego. Odrębny wątek stanowi historia Jezusa i Piłata, odbiegająca nieco od prawdy ewangelicznej. Jezus (Jeszua Ha-Nocri) reprezentuje dobro i sprawiedliwość. Piłat nie chce go skazać, ale musi to zrobić, bo służy systemowi opartemu na przemocy. Powieść jest ujętą w ramy biblijne alegorią państwa rosyjskiego, bezwzględnego stalinizmu.
W Mistrzu i Małgorzacie miesza się ze sobą realizm i fantastyka, prawda i groteska. Ale też to powieść o miłości i totalitaryzmie, o walce dobra ze złem, o człowieku i jego odpowiedzialności za swoje życie i życie społeczeństwa.
Zobacz też : Kierunki literackie i artystyczne
