Wpływ otoczenia w okresie prenatalnym
Kontakt człowieka z mediami rozpoczyna się już w prenatalnym okresie rozwoju. Potwierdzenie zasadności tezy można odnaleźć w psychologii rozwojowej, która dowodzi, że reakcje na silne dźwięki występują u płodu w ostatnich miesiącach ciąży. Naprzeciw oczekiwaniom kobiet i ich nienarodzonym jeszcze dzieciom wychodzą wydawnictwa fonograficzne, oferując kompilacje muzyczne. Muzyka ta reklamowana jest jako idealna dla osób, które chcą się wyciszyć i zrelaksować. Wspomaga redukcję stresu i zwiększenie odporności na ból, co jest szczególnie ważne w okresie ciąży i podczas porodu, jak również ma pozytywny wpływ na rozwój samego dziecka w okresie prenatalnym.
Rozwój, media a okres niemowlęcy i poniemowlęcy
Dzieci w pierwszych latach swojego życia poznają otoczenie i uczą się głównie poprzez zabawę. Motywem zabawy nie jest osiągnięcie praktycznie ważnych rezultatów, ani nawet samo działanie (tj. przyjemność funkcjonalna), lecz doświadczenie pewnych ważnych dla dziecka stron rzeczywistości. Wyróżniamy kilka charakterystycznych rodzajów zabaw: konstrukcyjne, tematyczne (iluzyjne bądź fikcyjne), dydaktyczne i ruchowe.
Rozwój rodzajów zabaw poprzedzają czynności manipulacyjne niemowlęcia, traktowane także jako specyficzny rodzaj zabawy – zabawa manipulacyjna. Dzieci w tym okresie rozwojowym, również mogą być narażone na wpływ mediów. Kształtujące się nawyki i kompetencje medialne stanowią odbicie nawyków i kompetencji medialnych rodziców. Reakcja dzieci w wieku poniemowlęcym polega na charakterystycznym poruszaniu ciałem w rytm muzyki, klaskaniu lub wydawaniu odgłosów radości, a zdarza się, że i przerażenia podczas pojawiania się określonych obrazów (przede wszystkim powtarzalnych, jak w przypadku reklam) na ekranie telewizora.
Warto wiedzieć: Pozycja społeczna a kompetencje medialne
Pierwsze kroki w świat i cyber-świat – okres przedszkolny i wczesnoszkolny
Zabawy stanowią także główny rodzaj działalności dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym. Poprzez zabawę i w jej toku dziecko poznaje świat przedmiotów. Opanowuje nie tylko szereg sprawności (np. w zabawach konstrukcyjnych), ale również istotne elementy wiedzy o świecie, uczy się różnych ról społecznych, poznaje i przeżywa zasady pełnienia tych ról, przyswaja normy moralne. Zabawa dziecka ma więc, obok innych form działalności, ważne znaczenie kształcące i może być ujmowana jako czynność poznawcza o swoistym charakterze. Pojęcie zabawy odegrało kluczową rolę w rozwoju popularnych mediów komputerowych Ze względu na pewne kryteria (czasowe, tematykę, wymagane umiejętności, ujęcie, z jakiego się ogląda akcję) wśród gier komputerowych wyróżnia się następujące gatunki: gry labiryntowe, platformowe, „bijatyki”, gry akcji, sportowe, samochodowe, „strzelaniny”, symulatory, gry logiczne, ekonomiczne, przygodowe, fabularne, edukacyjne oraz strategiczne. Rodzaje gier komputerowych odpowiadają w pewnym sensie rodzajom zabaw. A zatem gry komputerowe są niejako „symulatorami” zabaw, które z przestrzeni rzeczywistej przeniesione zostały w przestrzeń wirtualną.
Rola mediów w procesie uspołeczniania się dzieci w wieku szkolnym
Dzieci w wieku szkolnym wchodzą w fazę uspołeczniania się. Lubią przebywać w towarzystwie swoich rówieśników, wymieniać się informacjami z zakresu wspólnych zainteresowań. Współczesne media mogą wspomagać rozwój procesu uspołeczniania się, integrując dzieci. Zjawisko to można zaobserwować podczas zajęć komputerowych, na których uczniowie bardzo chętnie wymieniają się swoimi doświadczeniami i osiągnięciami dotyczącymi „przejścia” do kolejnego etapu gry komputerowej, czy przechwalają liczbą znajomych na portalu społecznościowym. Potrzeby socjalizacyjne dzieci powodują, że większą przyjemność z grania czerpią one podczas korzystania z komputera w towarzystwie rówieśników. Uczniowie w trakcie zabawy z komputerem mającym dostęp do Internetu bardzo często grają w gry sieciowe. Ten typ komputerowej zabawy sprawia, że za pomocą awatarów, które są ich reprezentacją w wirtualnym świecie, dzieci spotykają się na matrixowych przestrzeniach będących jedynie częścią ich wyobraźni.
Warto jednak zauważyć, iż rozwój i ogromna powszechność korzystania ze środków masowego przekazu, przyczyniają się do spadku zainteresowania aktywnymi formami wypoczynku, większego narażenia na rozwój nadwagi i otyłości, a przez to szerzącego się braku samoakceptacji i coraz większej izolacji, maskowanej aktywnością wirtualną.
Przeczytaj również: Jak media wpływają na kształtowanie nawyków żywieniowych?
Fragment pochodzi z książki "Media w wychowaniu, dydaktyce oraz zarządzaniu informacją edukacyjną szkoły" autorstwa Tomasza Huka (Wydawnictwo Impuls, 2011). Tytuł, lead i śródtytuły pochodzą od redakcji. Publikacja za zgodą od wydawcy.
