fot. Fotolia
Echolalia u dziecka z autyzmem
U około 70% dzieci z autyzmem, które posługują się mową, można zaobserwować echolalię. Mowa taka nie zawiera intencji komunikacyjnych i polega na powtarzaniu natychmiastowym lub odroczonym dźwięków, wyrazów, fraz bądź zdań wypowiedzianych przez kogoś innego.
Czasami dziecko odtwarza skierowane do niego lub zasłyszane zdanie w formie gramatycznej i tonacji, w jakiej zostało sformułowane, np. „Czy chcesz cukierka?”.
Zaskakujące jest to, że wypowiedzi echolaliczne są odtwarzane przez dziecko z dokładnie taką intonacją i melodią, w jakiej zostały wygłoszone. Są one oderwane od sytuacji i nie mieszczą się w kontekście toczącej się wokół dziecka rozmowy. Z kolei w jego mowie może występować dużo oddzielnych wyrazów, które są związane z poszczególnymi sytuacjami, wydarzeniami z przeszłości lub zainteresowaniami dziecka. Po pewnym czasie zostaje powtórzona cała zasłyszana treść, np. wypowiedzi czy melodii.
Według O.J. Lovaasa w mowie dziecka z autyzmem echolalię można określić jako przechowywanie elementów słuchowych z otoczenia, co umożliwia reaktywowanie odpowiednich fraz w dostosowaniu do sytuacji. Podobnie T. Gałkowski uważa, że wypowiedzi echolaliczne mogą być swoiście zarejestrowanymi przez dziecko doświadczeniami nabytymi podczas wydawania przez dorosłego poleceń podniesionym głosem.
Dziecko, które w tej sytuacji wydaje się bierne i obojętne, zapisuje te silne doświadczenia w swojej świadomości, co umożliwia mu później reaktywowanie zapamiętanych fraz. Echolalia może się nasilać w sytuacjach przyjemnych, zabawnych dla dziecka lub nowych, niepewnych, gdy pojawia się nieznana mu dotąd osoba lub następuje zmiana otoczenia. Czynnikiem utrudniającym komunikację, który może powodować echolaliczną ekspresję wokalną, jest brak rozumienia przez dziecko kierowanych do niego wypowiedzi.
Echolalia u zdrowego niemowlęcia
Echolalię można obserwować u prawidłowo rozwijającego się niemowlęcia jako przejaw funkcji naśladowczej. Pojawia się na etapie gaworzenia, jako skłonność do powtarzania złożonych dźwięków, które jeszcze nie mają znaczenia.
Dzieci zdrowe w swoim rozwoju przechodzą przez fazę fascynacji opanowywanym słownictwem i wówczas krótkie okresy natychmiastowej echolalii nie są niepokojące i mieszczą się w granicach normy. Tym bardziej że ten rodzaj echolalii zaczyna jednak ustępować po ukończeniu przez dziecko 2 lat.
Echolalia u dziecka autystycznego
Natomiast u dziecka z autyzmem echolalia może pozostać głównym sposobem wypowiadania się i utrzymywać się w dalszym życiu. Oznacza to, że dziecko nie potrafi samodzielnie zbudować komunikatu, a tego typu wypowiedzi można odczytać jako prośbę, protest lub potwierdzenie czegoś. Interpretacja tego typu komunikatów nie jest zatem łatwa i wymaga dobrej znajomości dziecka.
Klinicyści powinni więc brać pod uwagę charakter echolalii, czyli odróżniać echolalię typową dla wczesnych etapów rozwoju mowy od echolalii „autystycznej”.
Ponadto echolalia występuje jako jeden z objawów w niektórych chorobach, takich jak: schizofrenia dziecięca, zespoły kataleptyczne, histeria, zaburzenia lękowe, co wymaga wnikliwej diagnozy różnicowej.
Zobacz też: Mowa dziecka - jak poznać, że dziecko ma autyzm?
Stereotypie językowe u dziecka z autyzmem
W mowie dzieci z autyzmem często występują tzw. stereotypie językowe. Dziecko wielokrotnie powtarza niektóre słowa, frazy, teksty reklam, fragmenty filmów, szczególnie bajek, lub programów telewizyjnych.
Obserwuje się tendencję do wielokrotnego powtarzania pytań. Dziecko uparcie, w kółko powtarza to samo pytanie, zawsze nieadekwatnie do sytuacji. Sprawia przy tym wrażenie, że nie słyszy lub nie rozumie udzielanych mu odpowiedzi, a samo powtarzanie ma dla niego znaczenie stymulacyjne. Niekiedy dzieje się tak, że dziecko zadaje kolejne pytania, które stanowią logiczny ciąg, przy czym wraca znów do początku i cykl się powtarza.
Takie wypowiedzi zazwyczaj nie służą komunikowaniu się i ich funkcje są zbliżone do innych zachowań stereotypowych. Odmienność rozwoju mowy dotyczy także nietypowej intonacji, tempa, rytmu wypowiedzi oraz ograniczonego i nierównomiernego zasobu słownictwa. Ponadto charakterystyczne są trudności z używaniem zaimków osobowych. Dzieci mówią o sobie „ty” albo „on”, mylą też zaimki określające inne osoby. Takie błędy są charakterystyczne dla pewnego etapu rozwoju mowy, ale u dzieci z autyzmem wykraczają poza typowe ramy czasowe.
Zobacz też: Objawy autyzmu u dziecka
Fragment pochodzi z książki „Dzieci o specjalnych potrzebach komunikacyjnych” autorstwa B. Winczury (wydawnictwo Impuls, 2014). Publikacja za zgodą wydawcy.
