Pamiętaj, że pracodawca ma obowiązek zwolnić cię z pracy na zalecone przez lekarza badania przeprowadzone w związku z ciążą, jeśli
nie możesz wykonać ich poza godzinami pracy. Za ten czas przysługuje ci wynagrodzenie.
Nie każda praca jest dla ciebie
Kiedy oczekujesz dziecka, pracodawca nie może zatrudniać cię:
- w godzinach nadliczbowych,
- w porze nocnej.
Twojej zgody wymaga też:
- praca w systemie przerywanego czasu pracy (gdy w ciągu dnia masz jedną, kilkugodzinną przerwę),
- wyjazd w delegację poza stałe miejsce pracy.
Nie możesz być też zatrudniona na stanowiskach, gdzie praca jest szczególnie uciążliwa lub szkodliwa dla zdrowia, np. musisz wykonywać ją w wymuszonej pozycji lub rytmie albo w miejscu, gdzie temperatura zmienia się o ponad 15 stopni.
Warto wiedzieć!
Wyliczenie tych prac zawiera rozporządzenie Rady Ministrów z 1996 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych kobietom (Dz.U. nr 114, poz. 545). Pracodawca ma obowiązek tak zorganizować ci pracę, by wyeliminować zagrożenia dla twojego zdrowia lub bezpieczeństwa. Gdyby okazało się to niemożliwe na twoim dotychczasowym stanowisku, musi przenieść cię do innej pracy. Jeśli zmiana warunków pracy spowoduje obniżenie wynagrodzenia, będzie ci przysługiwał dodatek wyrównawczy do pensji jaką do tej pory
otrzymywałaś. W sytuacji, gdy zmiana godzin ani stanowiska nie jest możliwa, pracodawca powinien zwolnić cię ze świadczenia
pracy. Za ten czas będziesz otrzymywać swoje dotychczasowe wynagrodzenie.
Gdy ciąża jest zagrożona
Jeśli masz problemy z utrzymaniem ciąży i nie możesz chodzić do pracy, możesz skorzystać ze zwolnienia lekarskiego nawet przez 270 dni. W tym czasie masz prawo do 100 proc. zasiłku chorobowego.
Warto wiedzieć!
Gdy masz własną firmę, również możesz przebywać na płatnym zwolnieniu, pod warunkiem że w terminie opłacałaś składki dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Zwolnienie lekarskie musisz dostarczyć do ZUS-u w terminie 7 dni. Zasiłek chorobowy wypłaci ci ZUS (jego wysokość zależy od kwot zadeklarowanych jako podstawa składki).
Maluch na świecie – mama na urlopie
Po urodzeniu dziecka masz prawo do urlopu macierzyńskiego.
Wynosi on:
- 20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 31 tygodni – w przypadku urodzeniu bliźniaków,
- 33 tygodnie – gdy na świat przyszły trojaczki,
- 35 tygodni – gdy urodzisz czworaczki,
- 37 tygodni – przy urodzeniu pięciorga i więcej dzieci.
Masz ponadto prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego w wymiarze 2 tygodni, przy urodzeniu jednego dziecka lub 3 tygodni
– przy urodzeniu dwojaczków i więcej.
Warto wiedzieć!
Od 2012 r. dodatkowy urlop wyniesie 4 tygodnie (6 tygodni w razie urodzenia np. bliźniaków). Dniem rozpoczęcia urlopu macierzyńskiego jest zasadniczo dzień porodu. Jednakże dwa tygodnie możesz wykorzystać wcześniej, przed narodzinami dziecka.
Polki o pracy - forum >>
Uwaga!
Jeżeli dziecko jest w szpitalu, a ty wykorzystałaś już 8 tygodni urlopu, pozostałą część możesz wziąć w terminie późniejszym, gdy maluch opuści szpital. Nie musisz wykorzystywać całego urlopu macierzyńskiego. Możesz zrezygnować z dalszej części po wykorzystaniu 14 tygodni (bo np. ojciec dziecka chce się nim zająć).
Musisz o tym powiadomić swojego szefa na piśmie, co najmniej 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Razem ze swoim pismem składasz zaświadczenie od pracodawcy męża potwierdzające termin rozpoczęcia urlopu przez ojca malucha. Zaraz po urlopie macierzyńskim masz prawo wziąć urlop wypoczynkowy. Pracodawca ma obowiązek ci go udzielić.
Warto wiedzieć!
Prawo do urlopu na zasadach macierzyńskiego masz także, gdy adoptujesz dziecko lub przyjmiesz je na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (chyba że jest to zawodowa rodzina niespokrewniona). Możesz go wykorzystać do ukończenia przez dziecko 7. roku życia
(10. roku życia – gdy dziecko ma odroczony obowiązek szkolny). W trakcie urlopu macierzyńskiego przysługuje ci zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc. tzw. podstawy wymiaru, czyli 100 proc. twoich przeciętnych zarobków z ostatnich 12 miesięcy przed porodem. Wypłaca go pracodawca lub ZUS (gdy zakład pracy liczy mniej niż 20 osób albo masz własną firmę).
Aby dostać zasiłek powinnaś przedstawić:
- akt urodzenia dziecka,
- oświadczenie, czy jest to pierwsze twoje dziecko, czy kolejne,
- gdy przyjęłaś dziecko na wychowanie – zaświadczenie o wystąpieniu do sądu z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia lub przyjęcia dziecka w ramach rodziny zastępczej.
Komu przysługuje urlop wychowawczy
Po urlopie macierzyńskim i ewentualnie wypoczynkowym możesz skorzystać z urlopu wychowawczego. Taki urlop może też wziąć
ojciec dziecka. Jedynym warunkiem uzyskania prawa do tego urlopu jest posiadanie 6-miesięcznego stażu pracy (do tego okresu
wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia).
Na urlopie możesz przebywać:
- na jedno dziecko – 3 lata, ale nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 4 lat życia;
- na bliźniaki i więcej dzieci – także trzy lata i maksymalnie do ukończenia przez dzieci czwartego roku życia;
- gdy wychowujesz dziecko niepełnosprawne – maksymalnie do 6 lat. Urlop możesz wykorzystać do ukończenia przez dziecko
18. roku życia.
Aby skorzystać z urlopu wychowawczego musisz złożyć wniosek. Powinnaś to zrobić nie później niż na dwa tygodnie przed datą
jego rozpoczęcia. Nie musisz korzystać od razu z całego urlopu, możesz go brać w częściach (maksymalnie czterech). Swoim uprawnieniem możesz podzielić się z ojcem dziecka.
Jeśli jesteś zatrudniona na czas określony, będziesz mogła skorzystać z urlopu wychowawczego tylko do końca czasu, na jaki została
zawarta umowa o pracę.
Na urlopie wychowawczym nie dostajesz pieniędzy, chyba że masz prawo do zasiłku rodzinnego.
Uwaga!
Oboje jednocześnie możecie przebywać na urlopie wychowawczym maksymalnie przez 3 miesiące.
Warto wiedzieć!
W czasie urlopu wychowawczego pracodawca nie może cię zwolnić, chyba że zrobi to dyscyplinarnie albo firma ogłasza upadłość lub zostaje zlikwidowana.
Na urlopie możesz podjąć pracę u dotychczasowego lub innego pracodawcy, ale pod warunkiem że nie uniemożliwi ci to sprawowania
osobistej opieki nad dzieckiem. Gdyby tak się stało, pracodawca ma prawo wezwać cię do pracy najdalej w ciągu 30 dni od uzyskania
tej informacji.
Sama też masz prawo przerwać urlop wychowawczy.
O zamiarze powrotu do pracy musisz powiadomić swoją firmę najpóźniej na 30 dni przed planowaną data powrotu.
Warto wiedzieć!
Po powrocie z urlopu wychowawczego pracodawca musi zatrudnić cię na tym samym stanowisku, jakie zajmowałaś przed urlopem lub na równorzędnym. Twoja pensja nie może być niższa od tej, jaką otrzymywałaś przed urlopem.
Opieka nad starszym dzieckiem
Gdy wychowujesz dziecko, które nie ukończyło 14 lat, masz prawo do:
- dwóch dni płatnych w ciągu roku na opiekę nad dzieckiem.
Niezależnie, ile masz dzieci, zawsze przysługują ci dwa dni. Z tego uprawnienia ma prawo skorzystać mama albo ojciec dziecka (nie obydwoje!). Dni na opiekę należy koniecznie wykorzystać do końca roku kalendarzowego, bo nie przechodzą one na następny rok.
Za niewykorzystane dni nie przysługuje żadna rekompensata finansowa.
- zasiłku opiekuńczego.
Zasiłek dostaniesz gdy:
- dziecko nie skończyło ośmiu lat, jest zdrowe, ale np. zamknięto żłobek i musisz się nim zaopiekować;
- małżonek stale opiekujący się dzieckiem zachorował i nie może sprawować pieczy nad pociechą;
- dziecko nie ma ukończonych 14 lat, jest chore i wymaga opieki;
- dziecko skończyło 14 lat, ale z powodu choroby wymaga twojej opieki.
Zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres 60 dni w roku. Jednak w przypadku choroby dziecka, które skończyło 14 lat, jest on wypłacany tylko przez 14 dni. Warunek: nie ma innych członków rodziny mogących zapewnić opiekę.
Warto wiedzieć!
W przypadku opieki nad chorym dzieckiem w wieku do lat dwóch, masz prawo do zasiłku opiekuńczego nawet wówczas, gdy są inni członkowie rodziny mogący zapewnić opiekę. Zasiłek wypłaca się w wysokości 80 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
przysługującego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.
Krótsza praca zamiast urlopu
Jeśli zdecydujesz się na powrót do pracy po urlopie macierzyńskim, nie korzystając z wychowawczego, ale chcesz jak najwięcej czasu
przebywać z dzieckiem, możesz złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy (np. do 3/4 lub 1/2 etatu). Sama określasz, jak długo
chcesz tak pracować (ale nie może być to mniej niż pół etatu). Takie prawo przysługuje jednemu z rodziców przez czas, w którym mógłby korzystać z urlopu wychowawczego.
Uwaga!
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy z pracownicą, która złożyła taki wniosek. Taka ochrona przysługuje od dnia złożenia wniosku do dnia powrotu do poprzedniego wymiaru czasu pracy (maksymalnie przez 12 miesięcy).
Alicja Hass / Pani domu
Konsultacja: Anna Grabowska, prawnik, ekspert Komisji Trójstronnej do Spraw Społeczno-Gospodarczych