Listy chronionych roślin są publikowane przez Ministerstwo Ochrony Środowiska. Znajduje się na niej ponad 400 gatunków objętych ochroną ścisłą i 300 gatunków objętych ochroną częściową. Najbardziej narażone na zniszczenia są pięknie kwitnące rośliny. Najłatwiej je zauważyć i największa jest pokusa zrywania. Ale chronione są także drzewa, krzewy i grzyby.
Spis treści:
- Rośliny chronione w Polsce: zasady
- Kwiaty chronione w Polsce
- Drzewa i krzewy chronione w Polsce
- Grzyby chronione w Polsce
Rośliny chronione w Polsce: zasady
Rośliny chronione w Polsce objęte są ochroną ścisłą lub częściową. Ta pierwsza, polega na zakazie dotykania, zrywania, niszczenia lub przenoszenia roślin z ich naturalnych stanowisk. Ta druga, dotyczy gatunków roślin leczniczych i przemysłowych narażonych na zniszczenie poprzez ich nadmierną eksploatację.
Można je zrywać tylko na określonych obszarach i w ilościach uzgodnionych w porozumieniu z Ministerstwem Ochrony Środowiska. Do zbioru tych roślin wymagane jest specjalne upoważnienie. Najwyższą formę ochrony przyrody są parki narodowe.
Rośliny chronione w Polsce: kwiaty
Kwiatów, które w Polsce są pod ochroną, jest mnóstwo. Część z nich chroniona jest w całym kraju, a część jedynie w określonych regionach. Najpopularniejsze z nich to:
- Grzybienie białe. To okazała bylina wodna o dużych liściach i bardzo dekoracyjnych kwiatach. Kwitnie od czerwca do września. W Polsce występuje jeszcze dość często w zacisznych miejscach jezior, w stawach, w wodach stojących lub wolno płynących. Można kupić odmiany ogrodowe i uprawiać je w oczku wodnym w ogrodzie.
- Gipsówka wiechowata. Jej wersję ogrodową (tzw. kaszkę) doskonale znamy. Bywa dodawana do bukietów. W środowisku naturalnym można ją spotkać niezwykle rzadko. Jest pod ścisłą ochroną. W Polsce występuje głównie na niżu południowo-wschodnim.
- Naparstnica zwyczajna. Wersja ogrodowa jest świetnie znana. W naturze rośnie w widnych lasach, zaroślach, na łąkach, w górach. Ta chroniona ma duże, jasnożółte kwiaty z ciemnymi plamkami wewnątrz w kielichach. Uwaga! Roślina trująca!
- Cyklamen purpurowy. To ozdobna bylina o drobnych, pięknych kwiatach. W Polsce objęta jest ścisłą ochroną ze względu na bardzo duże zagrożenie wyginięciem. Prawie nie rośnie dziko, a jest jedynie uprawiana w ogrodach. Choć sama osiąga maksymalną wysokość 15 cm, ma dość duże, ozdobne liście.
- Obuwik pospolity. Jest storczykiem, rośliną bardzo rzadką. Rośnie w cienistych latach, zaroślach. Kwiaty osiągają średnicę nawet 10 cm. Bywa uprawiany jako ozdoba cienistych parków.
- Wiciokrzew pomorski. Gatunki ogrodowe są bardzo popularne. W naturze występuje rzadko, głównie na Pomorzu Zachodnim, rośnie na brzegach lasów, zarośli, na kwaśnych glebach. Na jesieni wydaje kuliste czerwone owoce, które są trujące.
- Zawilec wielkokwiatowy. Wieloletnia roślina zielna, która wyrasta na wysokość ok. 40 cm. Czysto białe kwiaty delikatnie pachną. Wyrastają pojedynczo na długich szypułkach. Występuje w widnych i suchych zaroślach, na słonecznych zboczach. Na stanowiskach naturalnych objęta całkowitą ochroną. Można ją uprawiać w ogrodach jako roślinę ozdobną. Roślina ta jest silnie trująca.
fot. Rośliny chronione w Polsce: kwiaty (tu: gipsówka)/Adobe Stock, nadezhda
Rośliny chronione na Mazowszu
Na terenie Mazowsza znajduje się Puszcza Kampinoska, kilka rezerwatów (m.in. Las Natoliński, Las Bielański, Łosiowe Błota, Moczydło) i kilkanaście parków krajobrazowych (m.in. Mazowiecki, Brudzeński, Kozienicki, Nadbużański). Można w nich spotkać wiele pięknych roślin chronionych. Należą do nich m.in:
- Wawrzynek wilcze łyko. Niewielki, zrzucający na zimę liście krzew. Kwiaty pojawiają się wczesną wiosną w marcu, jeszcze zanim roślina wypuści liście. Pięknie i bardzo intensywnie pachną. Wawrzynka można spotkać w cienistych liściastych lasach, zaroślach. W sklepach ogrodniczych można kupić krzewy do ogrodu.
- Kosaciec syberyjski. Bylina wyrastająca na wysokość 90 cm. W maju i czerwcu wydaje piękne, duże, ciemnoszafirowe kwiaty. Można ją spotkać na wilgotnych łąkach i zaroślach.
- Goździk pyszny. Można go spotkać w trawach na zboczach, łąkach, suchych lasach. Ma różowe lub białe kwiaty, które pięknie pachną wanilią.
- Barwinek pospolity. Płożąca roślina zielna. Zakwita wczesną wiosną, wydaje małe, niebieskie kwiatki. Można ją spotkać w cienistych lasach i zaroślach. Barwinek ogrodowy jest powszechnie uprawiany w ogródkach.
fot. Rośliny chronione w Polsce: Mazowsze (tu: kosaciec syberyjski)/Adobe Stock, Aggi Schmid
Rośliny chronione w Tatrach
W rejonach górskich spotkać można wiele rzadkich kwiatów, które objęte są najczęściej ścisłą ochroną. Często rosną jedynie na terenie parków narodowych, w których naruszanie przyrody jest stanowczo zakazane. Wiele górskich roślin podlega ochronie głównie dlatego, że rosną jedynie w tamtejszych warunkach. Najpopularniejsze rośliny chronione w Tatrach to:
- Goryczka krótko łodygowa. Wysokogórska roślina wieloletnia. Ma bardzo ciekawe ciemnoniebieskie kwiaty, szeroko otwarte podczas słonecznej pogody. Kwitnie w maju i czerwcu w piętrze alpejskim Tatr. Na stanowiskach naturalnych objęta jest pełną ochroną. Uprawiana jako roślina ozdobna w ogródkach.
- Goryczka kropkowana. Można ją spotkać w Tatrach i na Babiej Górze, na trawiastych zboczach, w piętrach kosodrzewiny. Żółte kwiaty pokryte są charakterystycznymi ciemnobrunatnymi kropkami. Kwitnie od lipca do sierpnia.
- Dziewięćsił bezłodygowy. Na Podhalu roślinę często wykopywano i używano do ozdoby ścian, co przyczyniło się do zniszczenia naturalnych stanowisk. Dziś objęty ochroną. Występuje na pastwiskach i suchych łąkach. Kwitnie w sierpniu-wrześniu.
- Arnika górska. Roślina objęta ścisłą ochroną i krytycznie zagrożona wyginięciem. Do tej sytuacji doprowadziło wprowadzenie jej do aptek i zielarni jako rośliny leczniczej. Można ją spotkać na terenach górskich całej Europy. W Polsce rośnie w Bieszczadach, Górach Świętokrzyskich oraz na Dolnym Śląsku.
- Szafran spiski. Występuje głównie w Tatrach i Beskidach, gdzie porasta hale i polany. Kwitnie wczesną wiosną, także w topniejącym śniegu. Liście wyrastają dopiero po przekwitnięciu kwiatów. Kwiaty zamykają się w czasie deszczu lub złej pogody, co chroni pyłek przed zamoczeniem. Szafran był często zrywany lub wykopywany i przenoszony do ogródków, co spowodowało zmniejszenie się jego naturalnych stanowisk.
fot. Rośliny chronione w Polsce na terenie Tart (tu: szafran spiski)/Adobe Stock, Aggi Schmid
Drzewa i krzewy chronione w Polsce
Pod ochroną znajdują się także niektóre drzewa oraz krzewy. Są to gatunki rzadkie, zagrożone wyginięciem lub rosnące głównie na terenach parków narodowych i krajobrazowych. Należą do nich przede wszystkim:
- Sosna limba. Wysokogórskie drzewo iglaste wyrastające na wysokość ok. 20 m. Ma srebrzystoszarą korę, która z czasem ciemnieje i staje się łuskowata. Długie igły, gęsto pokrywające gałązki zebrane po 5 sztuk, znajdują się na krótkopędach. Żyją ok. 5 lat, potem sosna je zrzuca. Drzewo rośnie bardzo powoli, osiąga wiek do 1000 lat. Wydaje grube, brązowe szyszki. Limba znajduje się pod ścisłą ochroną!
- Brzoza karłowata. Jest to gatunek objęty w Polsce pełną ochroną, ponieważ jest bliska wyginięciu. Porasta głównie półkulę północną, w szczególności Azję. Można ją jeszcze spotkać w niektórych krajach europejskich, np. Włoszech czy Francji. To raczej średniej wielkości krzew, dorasta zwykle do 1 m.
- Cis pospolity. Może wyrastać na wysokość ok. 20 metrów, choć w naszych warunkach jest na ogół niższy. Należy do drzew długowiecznych i wolno rosnących. W Henrykowie Lubańskim na Dolnym Śląsku rośnie cis, którego wiek ocenia się na ponad 1200 lat! Należy do drzew najdłużej chronionych w Polsce. Już król Władysław Jagiełło wydał dekret zakazujący wycinanie cisów.
- Rokitnik zwyczajny. Można go spotkać w parkach, na nieużytkach, piaszczystych nadmorskich terenach. Stanowiska naturalne znajdują się tylko na wybrzeżu Bałtyku. Roślina ma bardzo małe wymagania glebowe, więc niemal wszędzie dobrze rośnie. Bardzo łatwo się rozrasta, tworząc całe kępy. Kwitnie w kwietniu i maju, a na jesieni wydaje małe, podłużne, pomarańczowe lub czerwone owoce o pięknym zapachu przypominającym woń ananasa.
fot. Rośliny chronione w Polsce: drzewa i krzewy (tu: sosna limba)/Adobe Stock, Aggi Schmid
Grzyby chronione w Polsce
W naszym kraju wszystkie gatunki grzybów są chronione. Te, które objęte są ochroną częściową, można zbierać na własny użytek, do konsumpcji. Trzeba jednak pamiętać, by nie niszczyć przy tym grzybni ani gatunków niejadalnych, a także zachować przyrodę dookoła.
Należy też omijać tereny Parku Narodowego, rezerwatów, obszarów ochrony krajobrazowej – tam nie wolno wybierać się na grzybobranie. Ścisłą ochroną objęte są m.in:
- opieńka torfowiskowa,
- borowik korzeniasty,
- borowik żółtobrązowy (podgatunek królewski),
- maślak trydencki.
Treść artykułu została pierwotnie opublikowana 14.06.2017 r.
Czytaj także:
Sosna zwyczajna: uprawa
Jak wyhodować grzyby w doniczce?
Laurowiśnia na żywopłot
