Laktoza jest dwucukrem, aby została przyswojona przez organizm musi zostać wcześniej strawiona do monocukrów glukozy i galaktozy, tym zadaniem zajmuje się enzym - laktaza, produkowana przez ściany jelita cienkiego. U osób z nietolerancją laktozy enzym ten jest wytwarzany w niewystarczającej ilości lub wcale.
Przyczyny niskiego poziomu laktazy
Istnieje kilka przyczyn obniżania poziomu produkcji laktazy, najczęstszym powodem jest zaprogramowany spadek poziomu ekspresji genu odpowiadającego za produkcję tego enzymu po zakończeniu okresu karmienia piersią, u ludzi zazwyczaj następuje to po 3 roku życia. Innym powodem niedoboru laktazy może być przebyta choroba , lub leki, które uszkodziły ścianę jelita cienkiego. Przyczyna może być również bardzo rzadka wrodzona wada genetyczna, która uniemożliwia produkcję laktazy już od czasu narodzin.
Co ciekawe, odsetek osób cierpiących na nietolerancję laktozy znacznie się różni w zależności od regionu, i tak w Europie Północnej problem ten dotyka około 5% ludności, natomiast na Sycylii już 71%, w krajach azjatyckich i afrykańskich odsetek może ten może wynieść ponad 90%. Przyczyną takiego zróżnicowania jest prawdopodobnie dobór naturalny związany z rodzajem spożywanego pokarmu, na obszarach, gdzie w diecie dominowały produkty mleczne, u ludzi wystąpiła mutacja genu, która chroni przed zanikiem produkcji laktazy w dorosłym życiu. (Lactose digestion and the evolutionary genetics of lactase persistence. Hum Genet. 2009)
Polecamy: Mleko – prawdy i mity
Objawy towarzyszące nietolerancji laktozy
U osób cierpiących na nietolerancję laktozy po spożyciu produktu zawierającego ten cukier mogą pojawić się następujące objawy: ból brzucha biegunka, wzdęcia, nudności. Powodem tych dolegliwości jest niestrawiona laktoza, która przechodzi do jelita grubego, gdzie egzystują bakterie zdolne do rozłożenia tego cukru i wykorzystania go w odpowiedni sposób. Problem jednak w tym, że podczas procesu trawienia bakterie te wytwarzają duże ilości gazów, m.in. wodoru i metanu, które są przyczyną wzdęć. Dodatkowo laktoza, która nie zostanie wykorzystana przez bakterie zalega w jelitach powodując zwiększenie ciśnienia osmotycznego, co z kolei wywołuje biegunkę.
Jak poznać, czy mam nietolerancję laktozy?
Istnieją różne testy pozwalające na stwierdzenie, czy dana osoba cierpi na nietolerancję laktozy, przykładowo bada się poziom wodoru w wydychanym powietrzu po spożyciu pokarmu zawierającego ten cukier. Dla większej dokładności robi się także testy bezpośrednie polegające na pobraniu fragmentu ściany jelita i badaniu pod kątem obecności laktazy. W warunkach domowych również można sprawdzić swój poziom tolerancji laktozy, wystarczy wypić 2 szklanki mleka i w ciągu kilku następnych godzin obserwować czy pojawią się objawy opisane wyżej. Jeśli tak, następnego dnia należy zjeść kawałek twardego sera (laktoza w takim serze jest praktycznie rozłożona) i zobaczyć czy występują te same objawy. Jeżeli pojawią się podobne objawy pierwszego i drugiego dnia może to oznaczać alergię pokarmową na produkty mleczne, natomiast jeśli tylko pierwszego dnia, oznacza to prawdopodobnie nietolerancję laktozy.
Zobacz także: Jak żyć bez mleka?
Teoretycznie źródłem laktozy powinny być jedynie produkty pochodzenia mlecznego - w praktyce jednak może się ona znajdować w wielu artykułach spożywczych. Osoby o bardzo niskim poziomie tolerancji tego cukru powinni szczególnie uważać przy wyborze takich produktów jak: chleb, płatki śniadaniowe, sosy sałatkowe, cukierki, czy ciastka.
Nietolerancja laktozy - jak ją "wyleczyć"?
Całkowite przywrócenie tolerancji laktozy nie jest jeszcze możliwe, istnieją jednak sposoby zmniejszenia dolegliwości z tym związanych. Kluczem do leczenia objawów nietolerancji laktozy jest unikanie produktów mlecznych, na szczęście większość osób, które mają zmniejszony poziom produkcji laktazy toleruje niewielkie ilości tego cukru. Dlatego też nie muszą one rezygnować ze wszystkich produktów na bazie mleka, aby uzyskać pożądaną ulgę. Inną metodą jest spożywanie mleka w trakcie posiłków, dzięki temu mleko nie przedostaje się do jelita grubego aż tak szybko, umożliwiając strawienie cukru, mimo niewielkiej ilości enzymu. W aptece dostaniemy także tabletki z enzymem laktazą, które wystarczy zażyć wraz z pokarmem, aby uniknąć kłopotów gastrycznych.
Należy również pamiętać że odstawiając produkty mleczne należy uzupełniać swoją dietę o dodatkowe źródła wapnia oraz witamin D, w końcu mleko to nie tylko laktoza.
Zobacz także: Czy leki można popijać mlekiem?
