Nadużywanie substancji, w tym alkoholu, oraz pełnoobjawowe uzależnienia, choć niewątpliwie częste u osób w wieku podeszłym, pozostają nierzadko nierozpoznane, a sami chorzy nie uzyskują w takich przypadkach właściwej oferty pomocy.
Uzależnienia seniorów – brak rozpoznania
W badaniach prowadzonych w Wielkiej Brytanii i USA wykazano, że brak diagnozy w przypadku osób nadużywających alkohol może dotyczyć nawet 2/3 przypadków. Przyczyn nierozpoznawania uzależnień, zwłaszcza od alkoholu, w populacji geriatrycznej jest wiele i można je pogrupować w trzy kategorie: zależne od obrazu klinicznego samego uzależnienia, zależne od chorób współistniejących oraz zależne od sposobu badania/postaw lekarzy.
Niepokojące objawy
Odmienności obrazu klinicznego i częsta u chorych w wieku podeszłym skąpoobjawowość w sposób oczywisty zmuszają lekarzy do aktywnego poszukiwania elementów wskazujących na możliwe uzależnienie. Uwagę powinny zwrócić objawy nieswoiste, takie jak zaburzenia ruchowe (zwłaszcza koordynacji ruchowej), zaburzenia pamięci (zwłaszcza relacjonowane przez bliskich jako przemijające), nadmierna senność u zwykle aktywnych osób, epizody rozdrażnienia i gwałtownych zmian nastroju.
Nierzadko również chorzy uzależnieni prezentują się jako depresyjni, zaniedbani, niedożywieni, ze spadkiem masy ciała, co w oczywisty sposób kieruje uwagę badającego na zaburzenia nastroju i/lub zaburzenia poznawcze.
Zobacz też: Depresja a uzależnienia
Następstwa uzależnienia
Niektóre objawy somatyczne mogą być następstwem nadużywania substancji/alkoholu. Należą do nich zaburzenia snu (nadmierna senność, zaburzenia zasypiania), hipotermia, nietrzymanie lub zatrzymanie moczu, niewyjaśnione w inny sposób nudności/wymioty, zmiany parametrów biochemicznych (testy funkcji wątroby, hipercholesterolemia, hipoglikemia, podwyższony poziom kwasu moczowego, niska liczba płytek, anemia makrocytarna, podwyższony poziom GGTP).
Jak widać z listy objawów somatycznych, są one dość mało charakterystyczne (nawet jeśli występuje ich kilka) i będą pomocne tylko wtedy, gdy lekarz w ogóle będzie uwzględniał diagnozę uzależnienia w swoim różnicowaniu.
Czynniki ryzyka rozwoju uzależnień
Badając starszych chorych, warto pamiętać o typowych czynnikach ryzyka rozwoju uzależnienia, które należą do dwóch dużych kategorii: czynników psychospołecznych i czynników biomedycznych. Stwierdzenie obecności dwóch takich czynników, zwykle po jednym z każdej grupy, znacznie podwyższa ryzyko rozwoju uzależnienia i powinno skłaniać lekarza do jego aktywnego poszukiwania przez pogłębione wywiady (od pacjenta, ale też od jego bliskich, innych osób mogących udzielić informacji), zastosowanie przesiewowych narzędzi psychometrycznych czy ocenę somatycznych następstw ewentualnego uzależnienia.
Polecamy: Dlaczego niektórzy ludzie popadają w uzależnienia?
Fragment pochodzi z książki "Praktyczna psychogeriatria: rozpoznawanie i postępowanie w zaburzeniach psychicznych u chorych w wieku podeszłym" Tomasza Sobów (Wydawnictwo Continuo, 2010). Publikacja za zgodą wydawcy.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
