Przesądy wielkanocne to w dużej mierze spuścizna wierzeń ludowych. W czasie Wielkiego Tygodnia pojawia się wiele wróżb i zwyczajów, a także powiedzeń, głównie na temat pogody albo urodzaju.
Spis treści:
- Skąd się wzięły przesądy i wróżby wielkanocne
- Wielkanocne przesądy: Wielki Piątek
- Wielkanocne przesądy: Wielka Sobota
- Wielkanocne przesądy: Wielka Niedziela
- Wierzenia i przesądy związane z pisankami i jajkami wielkanocnymi
- Wielkanocne powiedzenia
Skąd się wzięły przesądy i wróżby wielkanocne
Przesądy wielkanocne pochodzą z wierzeń ludowych, a także niektórych mitów celtyckich czy nordyckich. Większość zwyczajów i rytuałów przeprowadzanych na Wielkanoc, miała zapewniać szczęście, powodzenie w miłości oraz bogate plony.
Zwyczaje wielkanocne miały także pomagać odpędzać złe moce. Wielkanoc to dla chrześcijan radosny czas odrodzenia, dodatkowo często pokrywa się z równonocą wiosenną, a więc sporo osób nadaje jej magicznego wymiaru. Rytuały odprawiano w zasadzie przez cały tydzień, ale najwięcej wielkanocnych przesądów obejmuje Wielki Piątek, Sobotę oraz Niedzielę.
Wielkanocne przesądy: Wielki Piątek
Wielki Piątek był w wierzeniach ludowych postrzegany jako niebezpieczny dzień, podczas którego złe moce miały mieć ułatwiony dostęp do ludzkiej duszy. Dlatego w nocy z czwartku na piątek odprawiano rozmaite rytuały, których celem było odgonienie złych mocy i czarów.
Gospodarze domów rysowali na drzwiach wejściowych krzyże oraz pilnowali, aby niczego nie pożyczać ani nie rąbać drewna – wierzono, że to przyciąga złe moce. Nie używano także w ten dzień gwoździ. Dodatkowo w Wielki Piątek dbano o zdrowie i urodę. Wierzono, że kąpiel ma uzdrawiającą i oczyszczającą moc. Dziewczęta płukały włosy w wodzie po gotowaniu jajek, bo dzięki temu miały mieć piękne, lśniące fryzury. Gotowanie było zarezerwowane dla kobiet. Zgodnie z wielkanocnym przesądem, jeśli któryś mężczyzna pojawił się w kuchni, natychmiast go wyganiano i wypowiadane zaklęcia, aby zatrzeć ślady jego obecności.
Wielkanocne przesądy: Wielka Sobota
Wielka Sobota to od zawsze czas święcenia potraw. Kiedyś jednak święcono absolutnie wszystko, co miało znaleźć się na niedzielnym śniadaniu. Nie zawsze święcono jajka – ta tradycja rozpoczęła się dopiero ok. XII wieku.
Zanim święconka wróciła do domu, należało 3 razy obejść chatę, aby zapewnić wszystkim domownikom szczęście i dostatek. Zgodnie z wielkanocnym przesądem, przy progu zakopywano jedną pisankę, aby uniemożliwić przejście złym mocom. W kościele, podczas święcenia koszyczków, liczono bochenki chleba, które się przypaliły. Jeśli było ich więcej, niż 24, zwiastowało to upalne lato.
fot. Podczas Wielkanocy ważna jest rodzina/Adobe Stock, Konstantin Yuganov
Wielkanocne przesądy: Wielka Niedziela
Niedziela wielkanocna to czas ogromnej radości, ale obowiązywało sporo zakazów. Nie można było:
- rozpalać ogniska,
- pracować (w jakikolwiek sposób),
- leżeć w łóżku cały dzień.
Podobnie jak dzisiaj, śniadanie rozpoczynano od dzielenia się jajkiem – zgodnie z wielkanocnym przesądem, miało to umocnić więzi rodzinne. Śniadanie jedzono często z chrzanem, aby w ten sposób wypalić wszystkie grzechy z całego roku. Pito także święconą wodę, która miała ochronić przed chorobami. Dodatkowo jedzenie, które zostało poświęcone, nie mogło się zmarnować. To, co zostało, wydawano zwierzętom domowym i hodowlanym.
Wierzenia i przesądy związane z pisankami i jajkami wielkanocnymi
Jajka odgrywały od zawsze dużą rolę podczas Świąt Wielkanocnych. Są symbolem odrodzenia i świeżości. Przy pomocy pisanek odprawiano choroby oraz rzucano zaklęcia miłosne. Skorupki jajek wrzucało się wybrankowi do jedzenia, aby w ten sposób zdobyć jego serce. Rzucano je także na ogród, aby zapewnić owocne plony. Dotykano też pisankami zwierzęta domowe i hodowlane, w ten sposób zapewniając im zdrowie.
Dziewczęta kręciły dwiema pisankami jak bączkami. Jeśli się zetknęły, gwarantowało to udany związek. Matki chrzestne wręczały pisanki swoim chrześniakom, a panny kawalerom jako prezent.
Wielkanocne powiedzenia
Podczas Świąt Wielkanocnych powstało także wiele powiedzeń. Większość z nich związana jest z pogodą. Najbardziej popularne powiedzonka wielkanocne to:
- Gdy Wielki Piątek ponury, Wielkanoc będzie bez chmury.
- W Wielki Piątek gdy deszcz hojnie doliny zleje, że dużo mleka będzie, są pewne nadzieje
- W Wielki Piątek deszcz, nieurodzaju wieszcz.
- Gdy na dzwony wielkanocne pada, suchość nam przez całe lato włada.
- Gdy na świętego Marka (25 IV) Wielkanoc przypada, cały świat zawoła "biada".
- W Wielką Niedzielę pogoda, duża w polu uroda.
Czytaj także:
Wielkanoc w innych krajach
Zdobienie jajek
Kiedy można jeść mięso w Wielkanoc
