Nowe przepisy obowiązują od początku 2010 roku. Pracujące mamy i ojcowie zyskali nie tylko dodatkowy czas na opiekę nad dzieckiem, ale także gwarancję trwałości pracy. Pracownicy korzystający z urlopu macierzyńskiego mają gwarantowany powrót do pracy na to samo stanowisko lub równorzędne. I to za wynagrodzeniem, jakie by otrzymywali, nie przebywając na urlopie (jeżeli w firmie podczas ich nieobecności były podwyżki, to oni także je otrzymają). Identyczną ochronę mają także osoby korzystające z dodatkowego urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu ojcowskiego.
Dla mamy dodatkowy urlop
Po urodzeniu jednego dziecka można otrzymać dodatkowy urlop w wymiarze do 2 tygodni. Matka będzie więc mogła opiekować się noworodkiem przez 22 tygodnie. Można wykorzystać albo całe dwa tygodnie, albo tylko tydzień (ale nie np. półtora tygodnia). Urlopu dodatkowego nie można też dzielić, by wykorzystać go np. w dwóch terminach.
Jeżeli w czasie porodu przyjdzie na świat więcej niż jedno dziecko (bliźnięta, trojaczki itd.), urlop dodatkowy wydłuża się do 3 tygodni. I w tym przypadku można wziąć tylko pełne tygodnie, a nie np. 2 tygodnie i 3 dni.
Aby uzyskać dodatkowy urlop, należy zawiadomić pracodawcę najpóźniej na 7 dni przed jego rozpoczęciem. Szef musi to uwzględnić, a urlop musi przypadać bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego. Oczywiście, matka jeżeli nie chce, to nie musi brać dodatkowego urlopu. Wymiar dodatkowego urlopu macierzyńskiego będzie się zwiększał, by osiągnąć w 2014 r. 6 tygodni lub 8 tygodni - dla wieloraczków.
Matka korzystająca z dodatkowego urlopu macierzyńskiego może jednocześnie pracować w swoim zakładzie pracy, ale najwyżej na 1/2 etatu. Przysługuje jej wtedy zasiłek macierzyński i wynagrodzenie za pracę stosowne do wysokości etatu.
Urlopy scedowane na tatę
Po wykorzystaniu przez matkę obligatoryjnych 14 tygodni urlopu macierzyńskiego, resztę urlopu można scedować na ojca, a więc tata jednego dziecka zyska 6 tygodni urlopu, dwójki dzieci - 17 tygodni, trójki - 19, czwórki - 21, pięcioraczków lub więcej - 23 tygodnie urlopu.
Jak to przeprowadzić?
Najpóźniej na siedem dni przed powrotem do pracy pracownica zgłasza swemu pracodawcy rezygnację z części urlopu macierzyńskiego. Dołącza do tego zaświadczenie od pracodawcy ojca dziecka o przejściu przez niego na urlop w określonym terminie. Gdy dzieckiem zajmuje się ojciec, bo matka jest w szpitalu i nie może osobiście zająć się maluchem, po wykorzystaniu przez nią 8 tygodni urlopu ojciec może przejąć pozostałą część urlopu macierzyńskiego.
Tata, zamiast mamy, może też wziąć dodatkowy urlop macierzyński. Jego wymiar jest identyczny jak dla niej. Ojciec bierze go bezpośrednio po wykorzystaniu przez pracownicę-matkę całego podstawowego urlopu macierzyńskiego. W sytuacji gdy matka, po obligatoryjnych 14 tygodniach podstawowego urlopu macierzyńskiego, zrzeka się pozostałej części urlopu na rzecz ojca dziecka, to może on wykorzystać urlop dodatkowy tuż po ukończeniu urlopu podstawowego. Oczywiście ojciec może, ale nie musi korzystać z dodatkowego urlopu.
Urlop ojcowski
To absolutna nowość. Ojcowie zyskali zupełnie samodzielny tygodniowy urlop, podczas którego będą mogli zajmować się dzieckiem. Mogą go wykorzystać w dowolnym terminie (także podczas urlopu macierzyńskiego matki, jej dodatkowego urlopu macierzyńskiego czy wychowawczego). Warunek jest jeden: należy go wziąć do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia.
Na siedem dni przed planowanym tygodniowym urlopem trzeba złożyć do pracodawcy stosowny wniosek. Pracodawca musi go uwzględnić. Urlopu ojcowskiego pracownik nie może scedować na matkę dziecka. Jeżeli go nie wykorzysta, to urlop przepada. Podczas takiego urlopu ojciec korzysta z pełni praw pracowniczych: nie można go zwolnić z pracy i otrzymuje 100 proc. zasiłku macierzyńskiego.
Dla rodziców adopcyjnych
Od 1 stycznia 2009 roku wymiar podstawowego urlopu macierzyńskiego dla rodziców, którzy przysposabiają dziecko, czyli rodziców adopcyjnych, jest taki sam jak dla rodziców biologicznych (wynosi więc 20 tygodni przy adopcji jednego dziecka, 31 tygodni przy adopcji dwojga dzieci itd.), ale musi być spełniony jeden warunek - adoptowane dziecko nie może mieć ukończonego 7. roku życia (jeśli została podjęta decyzja o odroczeniu wobec dziecka obowiązku szkolnego - 10. roku życia).
Od 1 stycznia 2010 roku rodzice adopcyjni zyskali dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego. Ten dodatkowy urlop wynosi do 2 tygodni, jeżeli adoptowali jedno dziecko, do 3 tygodni, jeżeli adoptowali co najmniej dwoje i tylko tydzień, jeżeli adoptowali starsze niż siedmioletnie (lub dziesięcioletnie) dziecko. Urlop dodatkowy przysługuje po podstawowym urlopie macierzyńskim. Trzeba o niego wystąpić do pracodawcy na 7 dni przed planowanym terminem pójścia na urlop. Takie same przywileje mają ci, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza (nie dotyczy to rodzin zastępczych zawodowych).
Podstawa prawna: art. 177, 180, 183 i następne kodeksu pracy - nowelizacja kodeksu pracy z 5.11.2009 r., DzU nr 219, poz. 1704
Ile trwa podstawowy macierzyński?
Do końca 2008 r. o długości podstawowego urlopu macierzyńskiego decydowało to, który raz pracownica urodziła dziecko. Wymiar urlopu zwiększał się z każdym kolejnym dzieckiem. Liczba dni urlopu zwiększała się także wtedy, gdy przy jednym porodzie urodziło się więcej niż jedno dziecko.
Od początku 2009 roku decyduje liczba dzieci, która przyszła na świat przy jednym porodzie. I tak pracownica-matka otrzymuje 20 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka, przy dwojaczkach - 31 tygodni, trojaczkach - 33 tygodnie, czworaczkach - 35 tygodni, pięcioraczkach i więcej - 37 tygodni.
