Pytania są wyrazem Twoich poszukiwań pewnych informacji. Dzięki nim Twoja lektura ma większy sens, jest bardziej uporządkowana, celowa i przez to znacznie krótsza, niż gdybyś czytał dla samego czytania. Chodzi tutaj o fakt, że czytając z celem jesteś w stanie świadomie pomijać te fragmenty tekstu, które nie są interesujące z punktu widzenia tego celu. To daje Ci możliwość skoncentrowania się na tych fragmentach, które zawierają poszukiwane przez Ciebie informacje. Sprawia, że stajesz się uważnym, krytycznym i biegłym czytelnikiem, który wie czego chce i nie da się łatwo „wodzić za nos” przez autora. Wszystko to przekłada się na czas i efektywność całego procesu czytania. Przypatrzmy się więc zagadnieniu, w jaki sposób formułować i układać własne pytania.
Na sam początek
Układanie pytań zaczyna się już w tym momencie, w którym w ogóle przyszło Ci na myśl sięgnięcie po dany tytuł. Są to pytania bardzo ogólne – z reguły. Wygląda to w ten sposób, że np. masz coś zrobić (np. znaleźć określone informacje) i teraz stawiasz sobie podstawowe pytanie: „Gdzie mogę znaleźć te informacje?”. Albo to wiesz, albo tego nie wiesz. Jeśli nie wiesz, to musisz to ustalić. Jeśli wiesz, to „zdobywasz” określony tytuł książkowy (przypomnę tylko, że cały czas mówimy o tradycyjnej książce, chociaż wcale nie koniecznie poszukiwane przez Ciebie informacje muszą znajdować się w takiej formie, mogą być w zupełnie innej), po czym przystępujesz do jej przeglądu
W czasie przeglądu – raczej – będziesz formułował pytania ogólne. Mogą one wyglądać tak:
- Co już wiem o temacie poruszonym w tej książce?
- Czy w tej pozycji znajdę dokładnie to, czego szukam?
- Czy ta pozycja jest wystarczająco aktualna?
- Dlaczego tyle miejsca autor poświęca zagadnieniu X?
- Itp.
Niech Cię nie zwiedzie bardzo duża ogólność tego typu pytań, z których pozornie nic konkretnego dla Ciebie nie wynika. Pozory mylą i tak jest też tutaj. Chociaż ogólne, ale te pytania bardzo pomogą Ci w dalszej Twojej pracy z daną książką. Najważniejsze jest to, że na ich podstawie możesz podjąć decyzje, czy w ogóle ta praca ma sens w tym konkretnym przypadku, czy nie, a to jest kluczowa sprawa.
Oczywistym jest, że przechodząc z etapu przeglądania całej książki, do etapu przeglądania pojedynczego rozdziału, który Cię interesuje, Twoje pytania staną się bardziej konkretne i szczegółowe. Przy przeglądaniu rozdziału sugeruję skoncentrować się na sam początek, na „złamaniu kodu” samego tytułu rozdziału, czyli zidentyfikowania jego znaczenia. Jeśli tytuł rozdziału brzmi np. „X”, to zadaj sobie takie pytania, jak:
- Co to znaczy?
- Co z tego wynika?
- Dlaczego?
Warto także zwrócić uwagę, iż niektóre elementy książki bardziej prowokują do zadawania pytań, niż inne. Tak, że na etapie zadawania pytań, możesz wrócić do ich błyskawicznego przeglądania, tylko po to, aby łatwiej było Ci sformułować swoje pytania. Te elementy, to:
- wszystkie tytuły;
- wszystkie podsumowania;
- wszystkie elementy wyróżniające się w jakiś sposób od zwykłego tekstu;
- wszystkie elementy graficzne (tabele, wykresy, listy, itp.);
Zewnętrzne źródła pytań
Do tej pory zajmowaliśmy się sprawą samodzielnego formułowania pytań, a przecież istnieją także zewnętrzne źródła pytań, czyli pytania formułowane przez innych ludzi. Jeśli przeczytanie jakieś książki „zleca Ci” Twój nauczyciel, to jednocześnie może podać Ci pytania na które odpowiedzi powinieneś w niej znaleźć. Pytania mogą też stawiać osoby, które także zamierzają przeczytać ten sam tytuł, co Ty. Źródłem pytań mogą być także komentarze wygłaszane na temat danej pozycji, np. ktoś może powiedzieć, że w danym tekście powinny się znaleźć informacje o „X”, które ma podstawowe znaczenie w procesie „Z”, który powoduje efekt „Y”. Możesz sobie zadać pytanie: „Czy on ma rację?
Niekiedy pytania znajdziesz w samej książce. Najzwyczajniej w świecie sam autor na początku rozdziału formułuje kilka pytań, które mają za zadanie wskazać zagadnienia poruszane w danej części tekstu i zarazem stanowią swego rodzaju „prośbę”, abyś właśnie na te zagadnienie zwrócił szczególną uwagę w czasie lektury tego rozdziału. Podobną rolę odgrywają wszelkie sekcje ćwiczeniowe w danym tytule.
Co dają Ci pytania
Jak już wspomniałem, stawianie pytań ukierunkowuje Twoją pracę z danym tytułem: nadaje jej sens, a z Ciebie robi wprawnego, a nie biernego czytelnika. Istnieją jeszcze inne ciekawe aspekty zadawania pytań:
- Dzięki stawianiu sobie pytań, masz okazję poznać nie tylko zagadnienia opisywane w danym tytule, ale także wszystkie inne, które się z nimi w jakiś sposób łączą
- Jeśli znajdziesz odpowiedź na jedno pytanie, to w tej odpowiedzi zawiera się kolejne pytanie, które jeszcze bardziej pozwoli Ci coś zrozumieć
Szukanie odpowiedzi
Logiczne, że odpowiedzi na Twoje pytania będziesz poszukiwał w tekście. A co zrobić, jeśli nie potrafisz ich znaleźć w tym danym tekście? Jeśli tak, to jest to najprawdopodobniej oznaka prostego faktu, że w tej pozycji ich nie znajdziesz i powinieneś ich poszukać gdzieś indziej. Ponadto, jeśli taka sytuacja faktycznie ma miejsce, to zwróć szczególną uwagę na etap przeglądu – to właśnie tam powinieneś być w stanie w większości przypadków wyeliminować takie pozycje.
Źródło: Rowntree, D. Sztuka studiowania. Zysk i S-ka, Poznań 2001.
