"Fala" występuje przede wszystkim w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Jest rytuałem związanym z wchodzeniem młodszych do zamkniętej społeczności. Drugi rodzaj agresji jest powszechny i występuje w szkołach i poza nią. - To zjawisko ma już znamiona epidemii - mówił prof. Tadeusz Pilch na naradzie kuratorów w Ministerstwie Edukacji Narodowej. - W patologiczną przemoc zaangażowanych jest około 20% uczniów, a około 10% wymaga zdecydowanej interwencji wychowawczej. - Wiceminister stwierdził następnie, że około 80% uczniów pada ofiarą agresji - od werbalnej, przez wymuszanie haraczu i odbieranie rzeczy, aż do prześladowań fizycznych.
Najbardziej zagrożone są środowiska wielkomiejskie. Największa przemoc panuje w szkołach zawodowych, technikach i podstawówkach, zaś łagodniejsza, marginalna, w liceach ogólnokształcących. Znacznie lepiej jest pod tym względem w szkołach prywatnych i społecznych, do których uczęszcza około 2,5% uczniów. Klasy są tu mniejsze, kontrola nauczycieli lepsza; nauczyciel może lepiej poznać młodzież; lepsza jest też współpraca z rodzicami.
Przemoc w szkole, będąca różnego rodzaju formą agresji, tkwi głęboko w strukturze ludzkiej psychiki. Ma również uwarunkowania społeczne na zewnątrz szkoły: jest reakcją na przejawy walki politycznej elit, wzrost bezrobocia, biedy, wypływa z wzorców upowszechnianych przez środki masowego przekazu i coraz powszechniejszych patologicznych zachowań różnych grup społecznych.
Rodzina nie spełnia dziś swych naturalnych funkcji. Rodzice powinni ingerować w to, co oglądają w telewizji ich dzieci, w jaki sposób spędzają wolny czas. Ale często nie ma ich w domu, są nieobecni w życiu dziecka. Nie ma osoby, która wprowadziłaby dzieci w świat powinności. Dzieci nie zostały wychowane do odpowiedzialnej wolności. Skutek - młodzież poszukuje tożsamości w grupach rówieśniczych. A gdy dodamy, że my, nauczyciele, wychowawcy ze szkół i placówek opiekuńczo-wychowawczych czują się przeciążeni, nisko opłacani, to obraz omawianego problemu staje się pełniejszy.
Oddzielną kwestią jest to, czy nauczyciele są przygotowani do radzenia sobie ze zorganizowaną agresją wśród uczniów, a także z agresją skierowaną wobec nich samych.
Jednym ze środków zapobiegających przemocy jest powołanie specjalnych zespołów do spraw przestępczości nieletnich. Drugim zorganizowanie przez kuratoria lub wydziały edukacji i policję specjalnych kursów dla nauczycieli. Nauczyciele nie potrafią często dostrzec zjawisk agresji w szkole i poza nią. Tymczasem zdecydowana reakcja pozwala zlikwidować problem wtedy, gdy jest to jeszcze stosunkowo łatwe.
Prezentowany przez media obraz świata jest pełen przemocy. Wzorzec ten przejmowany jest przez dzieci i realizowany często w ich życiu. Wychowawca (rodzic, nauczyciel, katecheta itd.) musi uodparniać dzieci na negatywne wpływy mass mediów, między innymi przez kształtowanie postaw odpowiedzialnego wyboru, organizowanie odpowiedniego spędzania przez dzieci i młodzież ich wolnego czasu itp. Nikt i nic nie zwalnia nas z nakazu bycia dobrym i moralnym. O tym imperatywie etycznym muszą być przekonane dzieci i młodzież. Musimy wychowywać pozytywnych bohaterów grup dzieci i młodzieży!
Istotną przyczyną przemocy w szkole jest pajdocentryzm, czyli wszechwładza dzieci. Dziecko nie może stać się w szkole nietykalnym "półbogiem". Liberalizm jest szkodliwy we wszystkich, nawet z pozoru niewinnych postaciach. Idzie o kształtowanie wolności odpowiedzialnej w formie (wyborze) i treści, w prawdzie i umiłowaniu dobra. Nauczyciel-mistrz musi być zawsze pozytywnym wzorcem wychowawczym, co stanowi odrębne szerokie zagadnienie.
Kolejnym środkiem przeciw agresji w szkole jest propagowanie zachowań prospołecznych, kształtowanie zainteresowań dzieci i młodzieży, stwarzanie im szans samorealizacji. Znaczącą rolę w szkole ma dobry samorząd uczniowski, harcerstwo i inne organizacje i stowarzyszenia.
Wreszcie idzie o tworzenie przyjaznej atmosfery, aby uczniowie odczuwali potrzebę przebywania w szkole. W eliminowaniu przemocy w szkole jest też miejsce dla nadzoru pedagogicznego, dyrekcji szkół, doradców i konsultantów metodycznych.
