Zależność człowieka od wydarzeń
Nie bez znaczenia dla funkcjonowania osobowościowego każdego człowieka jest tzw. poczucie kontroli (locus of control), którym można określać stopień, w jakim człowiek w codziennym życiu jest zależny od wydarzeń. Podobne znaczenie dla funkcjonowania osobowościowego ma tzw. przekonanie o własnej skuteczności (self-efficacy) (por. Bandura, 1977).
Profil psychologiczny osoby niewidomej
Problemy osób niewidomych dotyczą głównie ich trudniejszej sytuacji życiowej, która zmusza je do pokonywania dodatkowych przeszkód zewnętrznych i wykazywania się odpowiednimi cechami osobowości. Osoby te ujawniają potrzebę rozwoju i dlatego konieczność pokonywania wielu trudności traktowana jest przez nie jako życiowe wyzwanie. Nie obawiają się zajęć trudnych, ale też są świadome, że wymagają one od nich wytrwałości i odwagi. Ponadto odczuwają swoją inność (niejednokrotnie boleśnie) i dlatego pragną, by jak najmniej była ona dostrzegana w społeczeństwie. Pocieszają się równocześnie opinią, że innego typu niepełnosprawność jest trudniejsza do zniesienia, ale i tak doświadczają swojej ograniczoności w działaniu. Może się pojawić zarzut wobec siebie o brak silnej woli, nerwowość, szukanie nieodpowiednich radości i przyjemności, złe wykorzystywanie czasu. Mimo doświadczania tak wielu ograniczeń i poczucia rozgoryczenia oraz frustracji badania wskazują, że trudności nie są przez te osoby traktowane jako klęska, ale jako wyzwanie (Witkowski, 1993, s.61–62).
Psychika słabo widzącego nastolatka
W odniesieniu do osób słabo widzących wyniki uzyskane w badaniu testem HPI wskazują ich silną potrzebę bycia „jednym z wielu”, a więc potrzebę akceptacji i autonomii oraz pragnienie ukrywania własnych braków i ograniczeń percepcji wzrokowej. Młodzież niedowidząca – bardziej niż niewidoma – ma zachwiane poczucie bezpieczeństwa, poczucie krzywdy i niezrozumienia, czasem poczucie odrzucenia przez rodzinę i rówieśników, wykazuje większą skłonność do depresji, większe poczucie rozczarowania i beznadziejności oraz silniejszą chęć ucieczki przed „wrogim i obcym” światem. Ponadto osoby słabo widzące starają się ukryć swoją wadę wzroku i często podejmują zadania zbyt trudne w stosunku do własnych możliwości, a tym samym narażają się na niepowodzenia. Przeciążając wzrok, powodują jego silne przemęczenie, a czasem i pogorszenie jego stanu.
Zobacz też: Jak rozpocząć walkę z nieśmiałością?
Rehabilitacja i edukacja osób słabo widzących
Opisane powyżej zachowania mogą być wyrazem braku akceptacji własnej niepełnosprawności, która u słabo widzących jest silniejsza niż u niewidomych. Dlatego w procesie rehabilitacji i edukacji należy pamiętać, że to:
[...] właściwy stosunek do siebie i własnej niepełnosprawności jest podstawą do realnej oceny własnych możliwości, koniecznej do niezbędnego szacunku dla siebie (Witkowski, 1993a, s.67–68).
Wraz z wolą walki i potrzebą rozwoju są to niezbędne czynniki budowania prawidłowej, silnej osobowości i osiągania sukcesów osobistych i zawodowych.
Fragment pochodzi z książki Niepełnosprawność – Edukacja - Dorosłość, autor Joanna Belzyt (wydawnictwo Impuls, Kraków 2012). Publikacja za zgodą wydawcy. Bibliografia dostępna w redakcji.
