Nie ma przecież najmniejszego sensu komentować jakiegoś zjawiska, jeśli masz je tylko opisać i na odwrót. Nie stosując się do poleceń egzaminatora, tracisz punkty i zmniejszasz swoje szanse na zdanie egzaminu. Dlatego uważnie zapoznaj się z poniższymi wyjaśnieniami najbardziej popularnych i mylących poleceń egzaminacyjnych.
Naszkicuj – wskaż podstawowe cechy danego tematu.
Oceń – rozważ wartość danego tematu, zwracając uwagę na jego pozytywne, negatywne i dyskusyjne aspekty. Zacytuj przy tym osądy wszelkich znanych autorytetów, a także własne.
Określ – przedstaw główne myśli danego tematu.
Opisz – napisz, o wszelkich cechach fizycznych (wygląd, smak, zapach, brzmienie, dotyk), wyjaśnij podstawowe aspekty danego tematu.
Osądź – zaprezentuj własną ocenę jakiegoś tematu, podając, jakimi kryteriami się kierowałeś i przytaczając konkretne przykłady zastosowania tych kryteriów w formułowaniu swojego osądu.
Podsumuj – napisz tylko o głównych elementach danego tematu.
Porównaj / Przedyskutuj – wskaż podobieństwa i/lub różnice między dwoma zagadnieniami.
Przeanalizuj – podziel dany temat na poszczególne składowe zagadnienia, opisz je po kolei i wykaż, w jaki sposób się ze sobą wiążą.
Skomentuj – musisz stworzyć własną analizę lub ocenę danego tematu. Nie wystarczy sam opis lub streszczenie.
Udowodnij / Uzasadnij – przedstaw tok swojego rozumowania, popartego dowodami, w którym dochodzisz do logicznych wniosków przemawiających za lub przeciw jakiemuś poglądowi.
Wyjaśnij – przedstaw – w formie opisu lub analizy, w jaki sposób coś działa/działało w określony sposób.
Wykaż podobieństwa – przedstaw, jakie istnieją podobieństwa pomiędzy dwoma przeciwstawne lub wzajemnie wykluczającymi się pojęciami (tezami).
Wykaż różnice – wskaż różnice między dwoma zagadnieniami.
Wykaż związki – przeanalizuj istniejące związki między jednym zagadnieniem, a drugim.
Wylicz – przedstaw zestawienie odpowiednich zjawisk lub zagadnień.
Zdefiniuj – opisz dane zagadnienie, wystarczającą ilością szczegółów, aby dało się ono w łatwy sposób odróżnić od innych.
Zidentyfikuj – wypisz najważniejsze, Twoim zdaniem, cechy danego zagadnienia.
Zinterpretuj – wyjaśnij coś, poprzez wykazanie podobieństw i/lub różnic pomiędzy danym zagadnieniem, a jakimś innym.
Źródło: Rowntree, D. Sztuka studiowania. Zysk i S-ka, Poznań 2001.
