Generalnie chodzi w nim oto, aby zdobyć ogólną orientację w tekście, który zamierzamy przeczytać. Po co to w ogóle jest potrzebne i dlaczego jest to tak ważne?
Sam przegląd
Cel i sens dokonywania przeglądu daje się sprowadzić do stwierdzenia, że:
Potrafiąc szybko, sprawnie i skutecznie dokonywać przeglądu każdej formy drukowanego tekstu, będziesz w stanie zapoznać się z o wiele większą ilością tych materiałów, niż kiedykolwiek faktycznie będzie potrzebował przeczytać.
W takim razie: jak właściwie należy dokonać przeglądu? Sprawdźmy to na przykładzie najpopularniejszej formy drukowanej, jaką jest książka. Każda książka zawiera pewne wspólne, stałe elementy, które interesują nas z punktu widzenia przeglądu. Jakie są to elementy?
- okładka;
- strona tytułowa;
- spis treści;
- wstęp;
- posłowie / podsumowanie;
- indeks;
- bibliografia / literatura;
- słowniczek;
- sama treść.
Okładka
O książce, którą zamierzasz przeczytać, można dowiedzieć się bardzo dużo na podstawie samej okładki. Dzięki niej:
- poznasz tematykę, którą porusza dana książka – to wynika (przeważnie) z samego jej tytułu;
- jeśli książka posiada własny podtytuł, to znasz już konkretne zagadnienia w niej poruszane (może to także wynikać z komentarzy znajdujących się bądź to w samym tekście, bądź na odwrocie okładki);
- poznasz samego autora, czyli jego imię, nazwisko oraz kwalifikacje.
Są to najbardziej podstawowe informacje, a co za tym idzie: najważniejsze z punktu widzenia celowości Twojego dalszego obcowania z danym tytułem. A więc, jeśli z okładki wybitnie wynika, że nie jest to książka, która dotyczy interesującego Cię zagadnienia, to nie ma też potrzeby jej czytania. W ten prosty sposób możesz zaoszczędzić masę czasu, którą w innym wypadku przeznaczyłbyś na czytanie czegoś, co nie zawiera potrzebnych Ci informacji.
Strona tytułowa
Regułą jest zamieszczanie na odwrocie strony tytułowej, tzw. stopki redakcyjnej, w której znaleźć można następujące informacje:
- kto wydał dany tytuł, czyli nazwa wydawnictwa, adres, numer telefonu, itp.;
- które to wydanie i z którego roku pochodzi?;
- czy jest to normalne wydanie, czy może poprawione i uaktualnione?;
- czy jest to tłumaczenie, jeśli tak, to jaki jest tytuł oryginału, kiedy i gdzie go wydano oraz kto jest tłumaczem?
Nie są to może informacje najważniejsze, ale w pewnym określonych wypadkach mogą być bardzo istotne, czy czytasz wydanie trzecie, czy czwarte danego tytułu i wtedy informacje ze stopki redakcyjnej, są kluczowe. Warto, więc wiedzieć, gdzie – w razie czego – ich szukać.
Spis treści
Znajdziesz w nim informacje, o czym – konkretnie – jest ta książka. Ponadto, dowiesz się, w jaki sposób autor zorganizował treść książki. Bardzo ważne informacje, ale trzeba wiedzieć, jak je wykorzystać. No, właśnie: jak?
Generalnie, powinieneś szukać w spisie treści interesujących Cię informacji. Jeśli ich nie znajdziesz, to istnieją spore szanse, że – pomimo, że wskazuje na to tytuł książki i osoba autora – nie zawiera ona takich informacji, a więc jest dla Ciebie bezużyteczna. Jednak, może się zdarzyć tak, że te informacje nie są po prostu ujęte w spisie treści bezpośrednio, tylko pośrednio. Co to znaczy? Nie są wymienione w spisie treści, ale znajdują się w treści książki w obrębie jakiegoś ogólnego zagadnienia, który – z kolei – w spisie treści się znajduje. Tak, że przyda Ci się także umiejętność umieszczenia interesujących Cię informacji w szerszym kontekście, np. szukasz informacji o pingwinach w książce o Antarktydzie. W spisie treści nie ma rozdziału, ani podrozdziału „Pingwiny”, ale jest rozdział „Fauna i flora Antarktydy” i najprawdopodobniej tam znajdziesz informacje o pingwinach. Innym rozwiązaniem, jest przejście do kolejnego elementu przeglądu, jakim jest ...
Indeks
Indeks, to tzw. „skorowidz”, czyli zestawienie wszystkich zagadnień – choćby tylko – wspomnianych w książce. Znajduje się on na samym końcu książki i jest to źródło bardzo wielu i bardzo ważnych informacji o samej książce.
Jeśli w spisie treści nie znalazłeś interesujących Cię informacji (ani bezpośrednio, ani pośrednio) i w dodatku nie ma ich także w indeksie, to znaczy, że ta książka po prostu ich nie zawiera. Zwykle jest jednak tak, że jeśli ze spisu treści nie wynika dla Ciebie w 100%, czy książka zawiera interesujące Cię informacje, czy nie, to wystarczy zajrzeć do indeksu, znaleźć określone hasło powiązane z poszukiwanymi przez Ciebie informacjami i to wszystko.
W indeksie obok każdego hasła (np. takim hasłem może być – wracając do naszego przykładu: „pingwin”, „fauna Antarktydy”, „flora Antarktydy”) podany jest numer strony książki, w której to hasło występuje. Oszczędza to masę czasu, gdyż wystarczy zajrzeć na konkretną stronę, a tym samym odpada potrzeba czytania całej książki, jak to robi większość osób.
Podsumowując: jeśli szukasz konkretnej informacji i dzięki indeksowi ją znalazłeś, to reszta przeglądu Cię nie interesuje. Jeśli – dajmy na to – chcesz się dowiedzieć jeszcze więcej, to przeczytaj ...
Wstęp
Wstęp, inaczej słowo wstępne lub przedmowa, to krótki tekst, w którym autor lub ktoś inny przekazuje bardzo ważne informacje o tym:
- jaki był/jest cel napisania tej książki?;
- co w praktyce z jej lektury, powinno dla Ciebie dobrego wyniknąć?;
- w jaki sposób ta pozycja jest podobna do innych pozycji na dany temat, a jak się od nich różni?;
- dla kogo przeznaczona jest ta książka?;
- jaki jest styl pisania autora? (jeśli to on jest autorem wstępu).
Innymi słowy: autor we wstępie daje Ci wskazówki na temat właściwego korzystania z jego dzieła. Warto jednakże zauważyć, że takie wartościowe wstępy, są jednak raczej rzadko spotykane, gdyż większość z nich nic nie wnosi praktycznego i nie warto ich przeglądać.
Słowniczek
Jeśli już książka zawiera słowniczek, to znajdziesz go na samym końcu lub na końcu danego rozdziału. Zawiera on – zwykle – definicje oraz wyjaśnienia najważniejszych i/lub najtrudniejszych pojęć poruszonych przez autora. Tak, że jeśli spotkasz się w późniejszej lekturze z jakimś pojęciem, którego nie znasz lub nie jesteś do końca pewny co on oznacza, pierwsze co powinieneś zrobić, to poszukać jego wyjaśnienia, właśnie w słowniczku
Dla jeszcze lepszego zrozumienia, możesz po zapoznaniu się z definicją w słowniczku, poszukać danego pojęcia w indeksie i ze szczególną uwagę przeczytać te strony, na których autor omawia/używa go.
Bibliografia / literatura
Autor książki w czasie jej pisania korzystał z różnych źródeł, w stylu: książki, artykuły, publikacje, itp. Ich zestawienie – zwykle – znajduje się w jednym, dużym podsumowaniu na końcu książki. Ponadto, takie zestawienie jest – przeważnie – uzupełnione także o pozycje, które autor zaleca do dalszego studiowania celem pogłębienia znajomości danego tematu.
Jak z tego korzystać? Im więcej źródeł, tym treść książka powinna mieć większą wartość edukacyjną. Im więcej zalecanej literatury przez autora, tym lepiej, jeśli chcesz dalej studiować dany temat.
Treść
To, co znajduje się w książce, poza omówionymi już elementami, to właśnie sama treść. Teraz chodzi o jej szybkie, bardzo pobieżne przekartkowanie (w żadnym razie nie wolno niczego czytać) tak, aby zorientować się (nawet pobieżnie) w jej zawartości, w taki sposób, aby ostatecznie zadecydować, czy jest to wartościowa, odpowiednia dla mnie pozycja, czy też nie?
Osiągniesz to poprzez:
- przeczytanie wszystkich nazw poszczególnych rozdziałów i podrozdziałów;
- obejrzeniu wszystkich elementów graficznych książki (wykresy, tabele, zdjęcia, itp.);
- przeczytaniu wszystkich podsumowań rozdziałów oraz treści wyróżnionych grubą i/lub kolorową czcionką;
- przeczytaniu dwóch pierwszych i dwóch ostatnich zdań każdego rozdziału
To powinno Ci w zupełności wystarczyć. Jeśli nie, to:
- Przeczytaj w całości pierwszy i ostatni akapit każdego rozdziału Tam zwykle autor zamieszcza najważniejsze informacje.
- Przeczytaj jeszcze raz wszystkie podsumowania rozdziałów, poszczególnych części książki.
- Zwracaj szczególną uwagę na tytuły i podtytuły. Za ich pomocą autor „pokazuje Ci”, jaka jest struktura treści książki, czyli w jaki sposób łączą się poszczególne zagadnienia ze sobą. W tym celu stosowane są różne rozmiary, kształty i kolor czcionek, np. największa czcionka sugeruje ogólne zagadnienie, mniejsza – konkretne informacje o tym zagadnieniu.
- Warto pamiętać, że w swoich wywodach autor zamieszcza tytuły określonego stopnia (największe są przeznaczone dla rozdziałów, mniejsze dla podrozdziałów) przed określoną częścią książki. Oznacza to, że cały następujący po tym tytule, wywód autora odnosi się właśnie do tego tytułu. Koniec danej części i zarazem początek następnej, oznaczany jest tytułem napisanym taką samą czcionką. Innymi słowy: wszystkie części książki oznaczone tytułami mniejszymi stanowią element większej całości oznaczonej największym tytułem.
Słowem końcowym
Przegląd, to znalezienie odpowiedzi na pytanie: czy warto czytać tą książkę, a jeśli tak, to dlaczego? Nie każda książka jest taka sama i wcale nie jest powiedziane, że musi zawierać wszystkie wspomniane tutaj elementy. Na pobieżny przegląd – wedle podanych tutaj wskazówek - wystarczy Ci 10 minut.
