Biografia
Nazywana „polską Safoną”. Pawlikowska-Jasnorzewska wniosła do polskiej poezji liryzm i kunsztowny kunszt wiersza, który mieni się barwami i urokami świata, ale również żalem, cierpieniem i tęsknotą za ojczyzną. Urodziła się w Krakowie w rodzinie słynnych malarzy Kossaków. Debiutowała w 1922 r. tomem Niebieskie migdały.
Potem ukazały się następne tomy jej poezji: Różowa magia (1924), Pocałunki (1926), Dancing, Wachlarz (1927), Cisza leśna (1928), Paryż (1928), Profil białej damy (1930), Surowy jedwab (1932), Śpiąca załoga (1933), Balet powojów (1935), Krystalizacje (1937).
Wiersze Pawlikowskiej zachwycają lekkością i wdziękiem. Jednocześnie są niezwykle zwarte, precyzyjne, o wielkiej wrażliwości na barwę, kształt, ruch, światło, pełnej plastyczności i artystycznej intuicji. Największe mistrzostwo osiągnęła w erotykach, które oddają bogatą skalę uczuć i odcieni uniesień miłosnych przy oszczędnej formie. Radość z faktu istnienia, z bogactwa form i życia ma zmysłowy urok, urzekający liryzm z jednoczesną delikatną ironią i cierpką wiedzą o sprawach ludzkich.
Pawlikowska jest również autorką dramatyczną. Jej sztuki teatralne (np. Szofer Alchibald, Zalotnicy niebiescy, Kochanek Sybilli Thomson) dotyczą głównie miłości, tematu dominującego w twórczości poetki. Wojna zagnała Pawlikowską wraz z mężem do Anglii.
Tu powstały jej wiersze nabrzmiałe żalem, tęsknotą i cierpieniem (tomy Róże i lasy płonące, Gołąb ofiarny oraz tom pośmiertny Ostatnie utwory - 1955). Mimo choroby nowotworowej, poetka tworzy do końca swych dni. Umiera w Manchesterze.
Zobacz też : Leopold Staff - utwory wybrane
Liryki
Miłość
Wiersz pochodzący z debiutanckiego tomu Niebieskie migdały opowiada historię porzuconej kobiety. Trzy pierwsze zwrotki to monolog skierowany do ukochanego. Z wypowiedzi podmiotu lirycznego wynika, że mamy do czynienia z sytuacją rozłąki. Niegdyś zapewne tych ludzi łączyło głębokie uczucie. Zaskoczeniem jest dopiero ostatni wers, zawierający ironiczne podsumowanie: „lecz widać można żyć bez powietrza”, który podkreśla rozpacz i tragizm osoby, która nie może sobie poradzić z samotnością.
Nike
Ten wiersz, zbudowany na paradoksie i zaskakującej poincie, pochodzi z pierwszego tomu wierszy poetki. Nawiązuje do słynnego posągu Nike z Samotraki, skrzydlatej postaci kobiecej pozbawionej głowy i ramion. Porusza problem zawiedzonej miłości, tęsknoty oraz samotności. Zestawia miłość z boginią zwycięstwa, sugerując tym samym, że uczucie to może pokonać wszelkie przeszkody.
Krawiec kulawy
Jest to poetycko przetworzony opis kupowania materiału na suknię. Utwór opiera się na metaforze ludzkiego losu i nieosiągalności szczęścia. Tak jak po barwny skrawek sięgamy po radość i szczęście, lecz „Czas, krawiec kulawy”, nie pozwala nam go kupić, bo nie jest dla nas przeznaczony. Życie oferuje nam różne „skrawki”, raz „czarne, bure, zielone i wesołe kratki”, innym razem tęczowe atłasy, czasem zaś tylko „szare płótno”.
Nieporozumienie
Zaskakujący w swej treści liryk przedstawia noc, niebo rozjaśnione gwiazdami, słowika śpiewającego swej ukochanej pieśń miłości i wreszcie „kotkę szarosiwą”, która czyha na ptaka i myśli: „Śpiewające mięso / Da znać za chwilę, gdzie go szukać”. To zestawienie piękna i prozaicznej walki o byt stanowi symbol życia, w którym obok rzeczy wzniosłych i pięknych istnieje codzienna rzeczywistość. Dla jednych słowik jest symbolem wielkich wzruszeń, dla drugich tylko „śpiewającym mięsem”.
Zobacz też : Kierunki literackie i artystyczne
Historia o czarownicach
Jest to stylizowany na ludową balladę wiersz opowiadający historie życia trzech kobiet. Żadnej z nich nie udało się zrealizować swoich pragnień: jedną spotkała niespełniona miłość, drugiej przeszkodziła starość, trzecią zdradził ukochany. Są więc zagubione, samotne, bezradne.
Liryk ma wymiar filozoficzny, wymowa jego jest jasna: szczęście nie jest udziałem wszystkich, życie składa się z cierpień i rozczarowań.
