Duża zasługa w rozpowszechnianiu polskiej książki przypada drukarzom tego okresu, zwłaszcza krakowskim: Hellerowi, Unglerowi, Wietorowi i Szarffenbergowi. Bakałarz Jan z Koszyczek dokonał przekładu Rozmów, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym i sprosnym (1521).
Utwór o charakterze romansu błazeńskiego, prezentujący sprytnego prostaka Marchołta o niepewnym pochodzeniu i odrażającej powierzchowności, cieszył się dużym powodzeniem.
Główny bohater, frant i łotrzyk, raz po raz odnosi zwycięstwo nad Salomonem. Autor przekładu wykazał wielką sprawność językową, oddając charakter łacińskiego utworu z wiernością i dokładnością.
Dużą popularnością cieszył się przełożony z niemieckiego Sowizrzał (ok. 1500). Bohaterem tego romansu jest prostak, płatający złośliwe figle papieżowi, cesarzowi, biskupom i kardynałom oraz ubogim chłopom i rzemieślnikom.
Najdotkliwsze ciosy wymierzone są w możnych, postawę bohatera cechuje bowiem protest przeciw niesprawiedliwości społecznej. Utwór cechuje się niezwykłością przygód i rubasznym humorem.
Ważną rolę w twórczości narodowej odgrywa Biernat z Lublina (ok. 1465 - 1529).
Syn ubogiej, plebejskiej rodziny, wiele lat spędził na dworach. Uważa się go za człowieka oczytanego i wykształconego. Głównym jego dziełem jest Żywot Ezopa Fryga mędrca obyczajnego z przypowieściami jego (1522).
Zobacz też : Podłoże społeczno - polityczne epoki
Bohater dzieła to niewolnik, lecz niezwykle inteligentny i uczciwy, który broni słabych i uciśnionych, a wyśmiewa i kompromituje bogatych. Utwór zawiera ponad dwieście bajek.
Bohaterami ich są zwierzęta uosabiające określone cechy charakteru: lis jest chytry, kozioł głupi itp.
Biernat z Lublina wypowiada w bajkach śmiałe poglądy, krytykuje obłudę, zakłamanie, opowiada się za radykalnymi przemianami społecznymi. Dużo miejsca poświęca problematyce moralnej, dzięki czemu jego utwory mają uniwersalny charakter.
W dziedzinie twórczości literackiej wsławił się również Marcin Bielski (ok. 1495 - 1575), syn szlacheckiej rodziny, który dzięki bogatej bibliotece swego opiekuna Piotra Kmity zdobył rozległą wiedzę.
Rozgłos uzyskał Kroniką wszystkich świata, pierwszym tomem historycznym w języku polskim, lecz zawierającym obok wydarzeń prawdziwych również zmyślone.
Ponadto Bielski napisał Komedię Justyna i Konstancjej oraz Satyry. W satyrach poruszał problemy polskie: krytykował szlachtę i jej życie ponad stan, stawał w obronie chłopa pozbawionego praw.
Zobacz też : Publicystyka renesansu
