Pochodził z zamożnej rodziny kalwińskiej. Przyjął katolicyzm, ale nigdy nie zerwał związków z dawnymi współwyznawcami. Studiował w Niderlandach, dużo podróżował po Europie. Zetknął się z kulturą francuską, stał się jej znawcą i miłośnikiem. W 1645 r. brał udział w wyprawie do Paryża po Ludwikę Marię i dzięki jej względom wysunął się na czoło dworzan.
Powierzono mu ważne misje dyplomatyczne, pełnił urzędy referendarza i podskarbiego. Ożenił się z damą dworu. Popierał reformy państwa wysuwane w latach sześćdziesiątych, m.in. zmierzające do obalenia liberum veto i wolnej elekcji.
Na kolejnych elekcjach popierał kandydatów francuskich. Jako wytrawny dyplomata, a jednocześnie drapieżny zdobywca i polityczny ignorant zgromadził ogromną fortunę.
Za panowania Sobieskiego należał do obozu antykrólewskiego. Oskarżony o zdradę stanu, uciekł w 1683 r. do Francji i tam pozostał do śmierci. Jego twórczość przypada na lata wcześniejsze, gdy nie ogarnął go jeszcze wir polityki.
Początkowo były przekłady z literatur obcych, potem zaczął pisać własne wiersze. Za życia poety nie ukazały się one drukiem, krążyły jedynie w odpisach.
Dopiero po śmierci wyszły dwa najważniejsze zbiory poezji: Kanikuła albo psia gwiazda oraz Lutnia. Krąg zainteresowań Morsztyna był kameralny, wyraźnie salonowy (dworski). Jego dorobek poetycki został określony mianem „błahej treści w wyszukanej formie”. Tego barokowego twórcę nazwano „poetą-sztukmistrzem” lub „poetą miłości bez uczucia”.
Morsztyn jest mistrzem maniery barokowej, często używa kontrastu, paradoksów, oksymoronów. Wyraźne są również wpływy nurtu stworzonego przez włoskiego poetę Marino. W obu wymienionych zbiorach dominują wiersze o miłości, ale są też epigramaty satyryczne, fraszki oraz wiersze refleksyjne.Wszystkie związane są z kręgiem zainteresowań dworskich.
Zobacz też : Jan Andrzej Morsztyn - liryki
Poeta utrwala przelotne chwile i odcienie nastrojów, tchnie zmysłowością, lubuje się we frywolności, bywa obscenicznie dowcipny. Morsztyna interesuje uroda kobieca, rozłąka, zazdrość, rozpacz, cała gama uczuć i cierpień związanych z miłością. Stosuje typowe dla tego tematu rekwizyty: bladość twarzy, łomot serca, skargi i żale. Obok poważnego mówienia o miłości jest również żartobliwe spojrzenie.
W lirykach mówi się o rękawiczkach i serenadzie, ukradzionym obrazie i „kwiatku darowanym”. Obok swobodnych erotyków pisał Morsztyn poważne wiersze religijne (np. kolęda na Boże Narodzenie, Pokuta w kwartanie), lecz i w tej poezji odnaleźć można umiłowanie życia doczesnego i całkowity brak elementów metafizycznych.
Odrębny dział twórczości stanowią przekłady z włoskiego i francuskiego. Największym osiągnięciem w tej dziedzinie jest przekład Cyda Corneille’a, Dorobek Morsztyna został odkryty dopiero przez potomnych, ale i współcześni uznawali go za najwybitniejszego poetę barokowego.
Zobacz też : Styl barokowy w literaturze
