Nie ma przecież najmniejszego sensu komentować jakiegoś zjawiska, jeśli masz je tylko opisać i na odwrót. Nie stosując się do poleceń egzaminatora, tracisz punkty i zmniejszasz swoje szanse na zdanie egzaminu. Dlatego uważnie zapoznaj się z poniższymi wyjaśnieniami najbardziej popularnych i mylących poleceń egzaminacyjnych.
1.Krytyczna analiza, to nic innego, jak wyrażenie własnej opinii na jakiś temat. Na przykład: „Komunizm jest dla mnie najbardziej fascynującym zjawiskiem w historii. Uważam, że było to na tyle oryginalne zjawisko, że zasługuje na szersze omówienie w tej pracy.”
2.Porównanie, czyli wskazanie różnić i podobieństw między dwoma rzeczami. „Marek jest podobnego wzrostu i wyglądu do Tomka. Jednakże różnią się oni znaczne charakterami i upodobaniami.”
3.Skomentuj, to bardzo nie precyzyjne pojęcie, ponieważ oznacza zarówno wyjaśnienie czegoś, jak i wyrażenie własnej opinii na dany temat. Nigdy nie wiadomo, czego oczekuje egzaminator: czy chodzi mu o wyjaśnienie czegoś, czy tylko wyrażenie własnej opinii, a może o obie te rzeczy naraz? Dlatego, jeśli masz możliwość wyboru, to najlepiej nie decydować się na takie polecenie.
4.Definiowanie, to podanie dokładnego znaczenia. „Symbol „L” widoczny na niektórych pojazdach, oznacza naukę jazdy. Wskazuje on, że prowadzący pojazd jest początkującym kierowcą, który jeszcze nawet nie zdobył prawa jazdy i z tego powodu należy zachować szczególną ostrożność, jako że jego działania mogą być nieprzewidywalne.”
5.Oszacowanie oznacza określenie rozmiarów, liczebności itp. W matematyce jest to wyznaczenie granic, w jakich mieści się dana wielkość. „W początkowym okresie działalności frakcja „Młodych Wilków” liczyła zaledwie kilku członków. Do końca 1934 roku ich liczba wahała się w granicach 10-13 osób. Jednakże bardzo agresywna propaganda szybko zdobywała nowe przyczółki popularności w partii i tak liczebność frakcji zaczęła diametralnie się zmieniać od wspomnianych 13 osób w 1934, poprzez 25 w 1936, a skończywszy na 150 członkach partii w początkach 1937 roku.”
6.Wyjaśnienie, to podanie przyczyn lub szczegółowe określenie czegoś. „Partia rozpadła się w 1938 roku z powodu wyłonienia się w jej obrębie frakcji, której program polityczny z roku na rok coraz bardziej odbiegał od linii partii. Zastraszeniem i przemocą zdobywając wciąż nowych członków, frakcja ta stała się swoistą „partią w partii”, której ambicją było utworzenie na gruzach starej partii, zupełnie innej, nowej. Ten cel i metody jego zdobycia stoją wśród pierwszych przyczyn rozpadu partii. Pozostałe sprowadzają się do rosnącej konkurencyjności innych partii, które żeby zdobyć nowych członków, nie wahały się przed współpracą z terrorystami z frakcji partyjnej.”
7.Wyliczanie, czyli wyszczególnienie w kolejności. Dobrym przykładem wyliczania, jest dowolny przepis kulinarny. „Do płatków owsianych dodaj starte jabłko, marchewkę, rodzynki oraz dwie łyżki kakao. Wymieszaj dokładnie i do takiej masy dodaj świeżo zagotowane mleko”.
8.Omówienie, to zbadanie w świetle argumentów za i przeciw. „Komunizm zrodził najbardziej krwiożerczy ustrój w dziejach świata. Jego twórcy, to głównie fanatycy, dla których liczyła się tylko władza. Nie cofali się na jej drodze wobec stosowania terroru. Większość z nich to zbrodniarze przeciw własnemu narodowi i ludzkości. Ale mimo wszystko, komunizm jest zjawiskiem pozytywnym, gdyż nie tyle pokazał do czego prowadzi likwidacja własności prywatnej, co pokazał, że innej drogi, niż wolny rynek przed światem po prostu nie ma.”
9.Opis oznacza podanie cech czegoś. „Związek Krzewienia Krzepy Fizycznej, jest stowarzyszeniem paramilitarnym, którego zadaniem jest krzewienie sprawności fizycznej i samodzielności wśród dzieci i młodzieży. Środkiem realizacji tego, jest organizowanie wycieczek i wypraw na łono natury.”
10.Ilustrowanie, to nic innego, jak wyjaśnienie za pomocą obrazów lub rysunków. „Znaczenie terroru w działalności partyjnej, świetnie ilustruje działalność frakcji „Młode Wilki” w latach 30, która rozsadziła od środka największą i najbardziej konserwatywną ówcześnie partię.”
11.Uzasadnianie, czyli podanie argumentów za czymś lub udowodnienie słuszności czegoś. „Smukła, sportowa sylwetka, dynamiczny silnik, duża przestrzeń, sportowe felgi, małe zużycie paliwa, łatwość prowadzenie i zwrotność stanowią o tym, że prezentowana auto, jest doskonałym wyborem.”
12.Interpretowanie, oznacza objaśnienie sensu i znaczenia. „Działalność państw centralnych pod koniec pierwszej wojny światowej, przypominała wijącą się rybę na lądzie. Wszelkie działania mające prowadzić do ostatecznego zwycięstwa, prowadziły w zupełnie innym kierunku. Ostatecznym ciosem do trumny okazała się powszechna mobilizacja, która dała sygnał do rozsadzenia starej monarchii od środka.”
13.Wymienianie, to podanie nazw, określeń itp. „W skład stałej rady doradczej przy rządzie państwowym wchodzą tylko 3 osoby. Są to: generał armii – Aleksiej Władimorow; szef KGB – Anatolij Wasilewski oraz dowódca 5 armii – Filip Cyprianowski.”
14.Udowodnienie, czyli wykazanie prawdziwości czegoś. Np. w matematyce jest to przeprowadzenie dowodu danego twierdzenie, kończącego się skrótem „c.b.d.o.”, co oznacza „co było do okazania”. „Powstanie frakcji „Młode Wilki” było ważnym wydarzeniem z kilku powodów. Zapoczątkowało to rozpad w partii. Jako pierwsi i jedyni jej członkowie stosowali terror wobec członków własnej partii. Ich program nieustannie ewoluował, odpowiadając w każdym momencie na najbardziej palące problemy otaczającego ich społeczeństwa.”
15.Podsumowanie i streszczenie, to innymi słowy podanie lub ujęcie czegoś w skróconej formie. Ponadto podsumowanie może oznaczać uwagi i refleksje końcowe, które nie muszą być streszczeniem całości. „Ucieczka z kompanii wartowniczej wraz z kilkoma towarzyszami, a następnie rajd po starej monarchii, aż do ostatecznego sądu i skazania, a później ocalenia – to jak najkrótsze streszczenie fabuły filmu „C.K. Dezerterzy.”
16.Relacja, to innymi słowy przekazanie informacji na temat faktycznego stanu rzeczy, przytoczenie wypowiedzi innej osoby lub formalne sprawozdanie. „Odwrót Napoleona spod Moskwy odbywał się w warunkach srogiej, rosyjskiej zimy przy nieustannych zaczepkach wojsk rosyjskich, które stosowały szybkie i nagłe podjazdy, zamiast regularnej bitwy – jak zdawały się utrzymywać oficjalne źródła.”
17.Przegląd oznacza szczegółowe podanie całego materiału z danej dziedziny, oznacza i wymaga znacznie dłuższej wypowiedzi od pozostałych przytoczonych tutaj poleceń.
18.Przedstawienie, czyli wyrażenie danych treści. „Rozetnij worek foliowy. Jego zawartość przelej do saganka. Następnie postaw go na kuchence i zapal ogień. Gotuj na średnim gazie. Uważaj, żeby zawartość się nie zważyła. Po utworzenie się grubej otoczki piany na wierzchu, zgaś ogień. Tym sposobem gotujesz mleko.”
19.Odpowiedz na pytanie... lub na pytanie.... Takie polecenie oznacza, że obie odpowiedzi będą jednakowo punktowane, niezależnie od tego, które pytanie się wybierze. Jeśli udzielisz odpowiedzi na oba pytania, to i tak punkty otrzymasz tylko ze jedną.
20.Odpowiedz tylko na pięć pytań. Polecenie to oznacza, że wszystkie pytania będą jednakowo punktowane. Jeśli odpowiesz na więcej niż pięć pytań, to i tak otrzymasz punkty tylko za pierwszych pięć odpowiedzi.
21.Odpowiedz na wszystkie pytania. W tym wypadku można przypuszczać, że pytania nie będą jednakowo oceniane. Nie wiadomo, które pytania będą wyżej oceniane, a które niżej. Łatwo tutaj o błędną interpretację i pominięcie najbardziej punktowanego pytania.
