Dla rodzica największą radością jest widzieć, jak jego dziecko rośnie, rozwija się, zdobywa nowe umiejętności. Nogi i stopy dziecka zmieniają się tak samo jak zmienia się budowa ciała młodego człowieka. By zapewnić stópkom zdrowie na długie lata, warto wiedzieć jak się one rozwijają i w jaki sposób należy o nie dbać.
Po urodzeniu
Dziecko rodzi się z charakterystycznie ustawionymi nóżkami – tworzą one kształt zbliżony do litery O (kolana szpotawe), strona podeszwowa stóp jest skierowana lekko ku stronie wewnętrznej, a paluszki obu stóp skierowane są ku sobie. Małe nóżki są wyjątkowo ruchliwe – dzieci potrafią rozstawiać palce, wkładać je do buzi i poruszać każdym z nich osobno. W tym okresie buciki nie są jeszcze potrzebne.
Na nóżki dziecka najlepiej zakładać skarpetki z antypoślizgowymi spodami, a na zimowe spacery – specjalne lekkie i miękkie otulacze, które dodatkowo ochronią stópki przed chłodem.
Pierwszy rok życia
Rozpoczęcie chodzenia to przełomowy okres w życiu dziecka. Mięśnie stopniowo dojrzewają do pełnienia swoich funkcji.
Większość dzieci zaczyna chodzić od około 10. miesiąca życia. Zbyt wczesne zachęcanie dziecka do chodzenia może wyrządzić mu krzywdę. Dopiero około 17. miesiąca życia, jeżeli dziecko nie zacznie chodzić, wskazana jest wizyta u lekarza.
Dziecko w tym wieku stawia nóżki szeroko – są one zgięte w stawach biodrowych i kolanach. Taka postawa ułatwia utrzymanie równowagi ciała. U większości dzieci w tym okresie obserwuje się naturalne szpotawe ustawienie nóżek. Paluszki stopy ułożone są promieniście. Po stronie podeszwowej występuje poduszka tłuszczowa, która maskuje kształt szkieletu stopy i powoduje wrażenie istnienia płaskostopia. Jest to tzw. płaskostopie fizjologiczne, które u normalnie rozwijającego się dziecka z wiekiem zaniknie.
Najważniejsze buty maluszka
Pierwsze buciki są dla maluszka najważniejsze. Mała stópka jest najbardziej wrażliwa na deformacje, dlatego but musi być idealnie dobrany.
Najlepiej jeśli będą to trzewiki z cholewką sięgającą ponad kostkę (sznurowane lub zapinane na rzepy). Ważne jest, by spody bucików łatwo się zginały w miejscu, gdzie zaczynają się paluszki dziecka. Sztywne spody wymuszają nienaturalny chód. Obszerny czubek zapewni swobodne ułożenie stopy i swobodne poruszanie paluszkami. Zakładka, czyli tylna część buta, powinna być na tyle sprężysta, by wspomagać prawidłowe ustawienie stopy i zapobiegać zniekształcaniu się butów. Ważne jest, by obuwie było dłuższe od stopy o około 7-9 mm, ponieważ stopy dziecka przesuwają się do przodu w czasie każdego kroku i bardzo szybko rosną. Istotne są również materiały. Obuwie wykonane ze skór naturalnych oraz wysokogatunkowych materiałów tekstylnych posiada właściwości odprowadzania nadmiaru pary wodnej oraz dobrego pochłaniania potu.
Drugi rok życia
Zdecydowana większość dzieci w wieku 2 lat już chodzi. U wielu dzieci szpotawe ustawienie kolan przechodzi w koślawe (nóżki tworzą kształt litery X). Jeśli tak się nie dzieje, nie ma powodów do obaw, bo trzeba pamiętać, że ten proces ma indywidualny charakter w zależności od rozwoju dziecka. Poduszeczka tłuszczowa nadal maskuje sklepienie podłużne stopy, palce ułożone są promieniście.
Trzeci rok życia
W tym czasie utrzymuje się koślawość kolan. U wielu dzieci poduszeczki tłuszczowe jeszcze nie zanikają.
Zobacz też: Jak pomóc dzieciom z zaburzeniami mowy?
Czwarty rok życia
U większości dzieci zanikają w tym wieku poduszeczki tłuszczowe i odsłaniane jest wyraźnie ukształtowane sklepienie podłużne stopy. Jeśli tak się nie dzieje, warto udać się do ortopedy dziecięcego. U wielu dzieci w tym wieku występuje nadal koślawe ustawienie kolan.
Czterolatkom, które są już ruchowo sprawne, można zakładać już półbuty i sandały z zamkniętą piętą lub łożem dla pięty. Łoże to zagłębienie pod piętą, utrzymujące ją w prawidłowym ustawieniu.
Piąty rok życia
Jeśli stopy rozwijają się prawidłowo, wyraźnie widać już sklepienie łuku podłużnego. U części dzieci kolana są już ustawione prawidłowo.
Szósty rok życia
Stopy mają już dobrze zbudowany i widoczny łuk podłużny. Wyraźnie zmniejsza się koślawość kolan. Jeśli tak się nie dzieje, warto wybrać się do dziecięcego ortopedy.
Powyżej siódmego roku życia
Stopy powinny już wyglądać jak u dorosłego, a kolana powinny być ustawione prawidłowo. Około 7. roku życia chód przybiera stały charakter, jest w miarę stabilny i bezpieczny.
Dzieci w wieku szkolnym, jeśli mają zdrowe stopy, mogą nosić wszystkie typy butów. Należy jednak pamiętać, że obcasy nie powinny być wyższe niż 3,5 cm.
Pamiętajmy, że:
- chodzenie boso po piasku i trawie sprzyja rozwojowi sprawności stóp;
- rodzice powinni bacznie obserwować zmiany w wymiarach stóp dziecka. Stopy powinno się mierzyć co trzy miesiące, tak by dziecko nigdy nie chodziło w za małych bucikach;
- Stopy, tak jak cały organizm dziecka, nie rosną jednostajnie. W niektórych okresach rozwoju powiększają się szybciej, w innych wolniej. Inaczej też rosną stopy u chłopców, a inaczej u dziewczynek;
- z badań przeprowadzonych w ramach Akademii Zdrowej Stopy BARTEK wynika, że największy przyrost długości stopy występuje pomiędzy 1. a 2. rokiem życia – średnio o około 17–19 mm rocznie. Trzeba pamiętać, że właśnie w tym wieku maluch zaczyna stawiać pierwsze kroki i wymaga pierwszych butów. Może się okazać, że po trzech miesiącach butki będą za małe. Nieco mniejszy jest przyrost długości stopy pomiędzy 2. a 3. rokiem życia, choć wynosi on jeszcze 13 mm, pomiędzy 4. a 10. rokiem już tylko około 7 mm do 10 mm rocznie. Stopy dziecka są bardzo delikatne. Nieprawidłowe obuwie może wyrządzić im wiele szkód. Im młodsze dziecko, tym ważniejsze jest, by buty były dobrze dobrane. Źle dopasowane mogą powodować zniekształcenia i dolegliwości stóp w późniejszym wieku.
Autorzy: BARTEK S.A. oraz Barbara Skrzyńska – antropolog, Bożena Rajchel-Chyla – antropolog. Konsultacje: dr Wojciech Radło, specjalista ortopedii dziecięcej.
Zobacz też: Wzrok, słuch i kręgosłup dziecka – profilaktyka
