Jakie zachowania są antyspołeczne?
Zachowania antyspołeczne, jak pisze M. Ochmański (2001), powstają w związku z dystansem uczuciowym przejawianym przez rodziców wobec dzieci, które doznają często zagrożenia i lęku. Mogą one przybrać rozmaite postacie, na przykład izolacji, egocentryzmu, wrogości czy egozimu.
Izolacja przejawia się unikaniem współdziałania w nauce, pracy społecznej czy też zabawie. Z kolei egocentryzm uwidacznia się nadmiernym skoncentrowaniem na własnej osobie, swoich myślach, uczuciach i pragnieniach. Osoba taka pragnie być chwalona i nagradzana, nie poczuwając się do obowiązku ponoszenia świadczeń na rzecz drugich. Postawa wrogości wiąże się z nieżyczliwym nastawieniem wobec innych, a także podejmowaniem szkodliwych dla innych działań, które uniemożliwiają współpracę. Egoizm jest natomiast dążeniem do zaspokajania własnych potrzeb, uznania, aprobaty czy podziwu przy jednoczesnym zobojętnieniu na krzywdy czy potrzeby innych. Agresja to rodzaj zachowania skierowanego przeciwko osobom czy rzeczom. Postawa ta przejawia się w postaci bójek, kłótni, plotek, mściwości w stosunku do innych (tamże, s. 306).
Zachowania antyspołeczne w rozumieniu B. Markowskiej (1972) to ekspansywność w ruchach. Dzieci o takim zachowaniu pracują głośno, z rozmachem, są krzykliwe, zarozumiałe i agresywne zarówno w słowach, jak i czynach. Szybko się irytują. Są uparte i podejrzliwe oraz niestałe w przyjaźni.
Zobacz też: Jakie zabawki rozwijają zdolności dziecka?
Wiek dziecka
Analiza danych odnoszących się do związku między wiekiem a przejawianymi przez badanych zachowaniami antyspołecznymi wskazuje, że najczęściej występującą kategorią były wyniki przeciętne. Jednak taki poziom antyspołecznego zachowania się dostrzegalny był tylko w dwóch grupach: najstarszej (51,9%) oraz najmłodszej (42,3%). Natomiast w grupie dzieci od 14. do 15. lat dominowała kategoria wyników niskich (50%). Pozostałe wyniki oscylowały głownie w kierunku wyników niskich.
Czy wiek chorego dziecka ma wpływ na powstanie zachowań antyspołecznych?
Przy czym u dzieci najmłodszych pozostałe wyniki uzyskane w obrębie zachowań antyspołecznych były zbliżone. Z kolei u najstarszych zdecydowanie przeważała tendencja niska. Na podstawie otrzymanych danych można stwierdzić, że tylko niewielką liczbę dzieci cechowała nieprawidłowa reaktywność psychiczna prowadząca do zaburzenia harmonii z otoczeniem. Dotyczy to przede wszystkim dzieci najmłodszych, co wydaje się zgodne z wnioskami Markowskiej (1972). Stwierdziła ona, że cechy te ujawniane są dość często przez dzieci w młodszym wieku. Analiza statystyczna wykonana testem χ2 wskazuje jednak na brak istotności statystycznej pomiędzy wiekiem badanych dzieci a zachowaniami antyspołecznymi.
Przeczytaj: Rysunek prawdę Ci powie
Chłopcy i dziewczęta
Analizując zachowanie antyspołeczne w kontekście płci dzieci, należy zauważyć, że wyniki w obu grupach rozkładały się podobnie. W obu grupach dominowały wyniki przeciętne oraz niskie. Przy czym dziewczęta z niewielką przewagą częściej wykazywały tendencję wyników wysokich oraz niskich. Weryfikacja statystyczna za pomocą testu χ2 wskazuje na brak zależności w wypadku analizowanych zmiennych.
Rodzaj nowotworu
Analiza danych ze względu na rodzaj choroby wskazuje, że w przypadku dzieci z białaczkami oraz nowotworami zaliczonymi do grupy „inne” dominowała kategoria wyników przeciętnych. Z kolei w grupie dzieci chorych na chłoniaki oraz guzy kości najliczniejsza była kategoria wyników niskich. Wyłącznie w grupie dzieci chorych na nowotwory układu nerwowego dwie kategorie, czyli wyniki niskie oraz przeciętne, rozłożyły się równolicznie i były kategoriami dominującymi. Należy zauważyć, że tylko w wypadku dzieci z białaczkami kategoria wyników wysokich dominowała nad niskimi. Natomiast w pozostałych grupach wyniki te były nieliczne lub też nie pojawiły się w ogóle. Prezentowane różnice wyników poszczególnych grup nie osiągają jednak poziomu istotności statystycznej.
Czas trwania choroby
Analiza danych ze względu na czas trwania choroby nowotworowej wskazuje, że wśród dzieci z najkrótszym stażem choroby zdecydowanie dominuje niski poziom zachowań antyspołecznych. Natomiast dzieci o średnim i najdłuższym stażu choroby wykazują najliczniej umiarkowany poziom takich zachowań. Analiza statystyczna wskazuje na brak zależności statystycznej pomiędzy czasem trwania choroby nowotworowej a zachowaniem antyspołecznym w badanej grupie.
Przedstawione wyniki badań pozwalają stwierdzić, że zarówno wiek, płeć dzieci, jak i rodzaj choroby nowotworowej oraz czas jej trwania nie stanowią czynników w istotny sposób różnicujących zachowanie antyspołeczne badanej grupy. Tylko niewielki odsetek (16%) dzieci chorych na nowotwory wykazuje wysoki poziom antyspołecznych zachowań.
Fragment pochodzi z książki „Dziecko z chorobą nowotworową – problemy psychopedagogiczne” autorstwa Beaty Antoszewskiej, Oficyna Wydawnicza „Impuls”. Tytuł, lead i śródtytuły są dziełem redakcji.
