Pojawienie się pierwszych nazwisk w Polsce datuje się na XIII-XVI wiek, nie miały one jednak charakteru formalnego. Dodatkowy człon zaraz po imieniu umożliwiał odróżnienie od siebie poszczególnych osób. Początkowo na nazwisko składała się nazwa zawodu bądź cecha charakteru.
Ustalenie skąd pochodzi dane nazwisko bywa trudne i nie bez znaczenia są tu dzieje naszego kraju. Zabory, ustrój oparty na prawie niemieckim lub włoskim wpłynęły na kształt niektórych nazwisk. Spora część, zwłaszcza tych pochodzenia niemieckiego, uległa fonetycznemu spolszczeniu. Proces ten można zaobserwować np. na Śląsku. Wraz z zaborami Urzędy Państwowe miały obowiązek nadawania stałych nazwisk innowiercom.
Nazwisko w Polsce i na świecie
Najpopularniejszym zachowaniem jest przyjęcie przez żonę nazwiska męża. Zdarzają się, choć bardzo rzadko, sytuacje odwrotne. W przypadku dokonań naukowych lub artystycznych kobieta zatrzymuje nazwisko rodowe. Prawo dopuszcza posiadanie również dwuczłonowego nazwiska.
W niektórych krajach świata dziedziczenie i przyjmowanie nazwiska wydaje się dość skomplikowane. W Hiszpanii nowo narodzone dziecko otrzymuje pierwsze nazwisko po ojcu tj. to, które nosił dziadek ze strony ojca, oraz drugie, matki – noszone przez dziadka z jej strony. Ich kolejność zależy od rodziców, jednak każde pełnoletnie dziecko, może ją zmienić.
Podobnie jest w Portugalii i Brazylii. W zapisie pierwsze występuje nazwisko matki, jednak to drugie, należące do ojca jest ważniejsze. Najbardziej interesująca pod tym względem prezentuje się Islandia, gdzie nie występują nazwiska w tradycyjnym rozumieniu. Korzysta się tam z tzw. nazwisk patronimicznych. Składa się na nie imię ojca oraz końcówka określająca płeć dziecka.
Kilka ciekawostek
- Nazwiska pochodzą w prostej linii od przezwisk, z czasem przestało odnosić się tylko do jednej osoby a zaczęło określać cały ród (tak należy tłumaczyć popularność nazwisk powstałych od zawodów, cech charakteru czy wyglądu);
- Przydomek znany był już w starożytnym Rzymie ( jego pochodzenie miało ścisły związek np. z tradycjami lub przyzwyczajeniami danej rodziny); w przypadku kobiet było ono żeńską formą przydomka noszonego przez ojca;
- Obywatel rzymski mógł zdobyć dodatkowy przydomek w dwojaki sposób, za specjalne zasługi lub w procesie adopcyjnym (adoptowany syn dodawał do posiadanego już przydomku to, które nosi jego nowa rodzina);
- W XVII wieku utrwalił się w Polsce stereotyp, że nazwiska szlacheckie kończą się na –ski, a mieszczańskie na –owicz.
